Sebze nedir? Sebzelerin özellikleri ve çeşitleri nelerdir? Sebzeler hakkında soruların cevapları, sebzeler ile ilgili bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Sebze; gerek vücudumuzun çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak, gerekse sağlığımızı birtakım bozukluklardan korumak bakımından en önemli besinlerimizden biridir. Ayrıca, yeryüzünde çeşit çeşit, bol miktarda bulunması da sebzeleri en başta gelen yiyecekler durumuna getirmiştir.
İlk insanlar karınlarını doyurmak için bir yandan avcılık yaparken bir yandan da doğada rastladıkları bazı otları, kökleri, çiçekleri yiyecek olarak kullanırlardı. Bunlardan bazılarını, hele doyurucu olanlarını, lezzeti güzel olanlarını dağlara kadar çıkıp toplamak külfetinden kurtulmak için oturdukları yerlerin yakınında ekip yetiştirmeyi düşündüler, böylece ilk sebzecilik, dolayısıyla tarım başlamış oldu.
Sebzeler denince tabiatta bulunan bazı bitkilerin değişik yerlerinin besin olarak kullanılan kısımlarını anlıyoruz. Mesela ıspanak, marul, salatanın yapraklarından; kereviz, patates, havucun köklerinden, karnabaharın çiçeğinden, fasulyenin de tanesinden faydalanırız. Bugün besinlerimizin hemen yarısı sebze yemekleridir. Hatta hayvani besinlerin insan vücuduna zararlı olduğuna inanan bazı kimseler yalnız sebze yerler. Bu sebze yiyenler “vejeteryanlar”, daha doğrusu “etyemezler” etteki proteinleri kuru sebzelerden aldıklarını ileri sürerler.
Kaynak: pixabay.com
Sebzelerin Özellikleri
Bugün yediğimiz sebzelerin büyük bir kısmı tabiatta yabani olarak eskiden beri varken ıslah edilerek geliştirilmiş, yeni yeni türleri yetiştirilmiştir. Sebzelerin bir kısmı çiğ olarak, bir kısmı pişirilmiş olarak, bir kısmı da hem çiğ, hem pişirilmiş olarak yenir. Bunun gibi bazı sebzeler tazeyken, bazıları kurutulduktan sonra, bazıları da hem taze, hem kurutulduktan sonra yenir.
Sebzelerin nişastası (karbonhidratı), suyu, madenleri boldur; buna karşılık, çoğunun proteini azdır. Her sebzenin cinsine göre taşıdığı yağ miktarı farklıysa da hiçbirinde pek yağ yoktur. Yalnız, hayvani yiyeceklerden farklı olarak, sebzelerin hepsinde bol miktarda selüloz vardır. Sebzelerde bol miktarda vitamin bulunur. Taze yenen sebzelerin proteinleri az, madenleri, suları boldur. Pişirme sırasında protein pıhtı haline gelir. Nişasta şeklinde olan karbonhidratlar ise hamur haline geçer.
Taze sebzeleri her zaman her yerde bulmak imkanı olmadığından bunlardan bir kısmı kurutularak saklanır. Nohut, fasulye, mercimek, bakla bu çeşit sebzelerin başında gelir. Bunlar gerek protein, gerek karbonhidrat bakımından zengin, su ve yağ bakımından fakirdirler. Besin kuvvetleri taze sebzelerden, hatta hayvani gıdalardan çok yüksektir. Sebzeleri saklamak için kurutma usulünden başka konserve, turşu şeklinde saklama usulleri de vardır.
Kaynak: pixabay.com
Sebzeler Üzerine Bildiklerimiz, Bilmediklerimiz
• Sebzeler Et Yerini Tutabilir mi?
Fasulye, nohut, bakla, mercimek gibi, gerek taze olarak yenilen, gerekse kuru olarak kullanılan taneli sebzelerin besin değeri çok yüksektir; çünkü bunlar albümin (protein) bakımından da, karbonhidrat (nişasta) bakımından da, hattâ yağ bakımından bile pek zengindirler. Bundan dolayı, birçok hekimler bu gibi sebzeleri etle bir tutarlar. Bunların tazeleri ayrıca vitamin bakımından da zengindir.
• Hangilerinde Daha Çok Vitamin Bulunur?
En çok yeşil sebzeler vitamince zengindir. Yeşil salata, marul, hıyar, domates başta gelir. Bunlar pişmeden yendiği için de vitaminleri azalmaz. Ayrıca, havuç, turp gibi kök sebzeler, besin değerleri pek az olmasına karşılık, çiğ yenilirse, vitaminleri bakımından değerleri çok yüksektir. Sebzelerde, genel olarak, en çok A, B, C vitaminleri bulunur.
• Pehriz Yemekleri İçin Hangi Sebzeleri Seçmeli?
Çiğ yenen salata, marul, hıyar, maydanoz, domates gibi sebzelerle, pişmişi yenen kabak, patlıcan, enginar, lahana, pırasa, karnabahar gibi sebzelerin suyu boldur, bundan dolayı az besleyicidir. Buna karşılık, protein bakımından pek zengin olmadıkları için, pehriz yemekleri olarak seçilebilirler. Yalnız, pehrizi ayarlarken hekimin salık verecekleri sebzeleri seçmelidir; çünkü bazı hastalıklarda bunlar zararlı olabilir.
• Kavun, Karpuzda Vitamin Var mı?
Daha çok, meyva saydığımız kavun, karpuz da, gerçekte, birer sebzedir. Bunların besin değeri az olduğu gibi, vitamin bakımından da pek zengin değillerdir: Domateste hemen her çeşit vitamin bol olarak bulunurken, kavunda, karpuzda ancak B, C vitamini vardır.
• Günde Ne Kadar Sebze Yemeli?
Sebzeler, çoğunlukla, pek besleyici, kalori verici olmamakla birlikte, vücuda başka bakımlardan yararlı, gerekli yiyeceklerdir. Bu arada, kanın alkali ihtiyacını karşılarlar. Ayrıca, sebzelerdeki, selüloz bağırsakların iyi çalışmasını sağlar. Bütün bu bakımlardan, yetişkin çağdaki bir kimse günde en aşağı 300-400 gr. sebze yemelidir.
• Çocuklara Sebze Suları Niçin Verilir?
Gerek çocukların, gerek büyüklerin beslenmesinde, bazı durumlarda kaynamış sebze sularının çok önemli yeri vardır; hele küçük çocuklar sürgün (ishal) olunca, süt verilemeyeceği için, sebze suları içmeleri gerekir. Büyüklerde de, bazı hastalıkların, özellikle bağırsak hastalıkları pehrizlerinde sebze suları çok faydalıdır.
