Sedat Hakkı Eldem Kimdir? Başarılı Mimarın Hayatı ve Eserleri

0
Advertisement

Sedat Hakkı Eldem Kimdir ve ne yapmıştır? Ünlü mimar Sedat Hakkı Eldem’in hayatı, biyografisi, eserleri ile ilgili bilgi.

Sedat Hakkı Eldem

SEDAT HAKKI ELDEM
(18 Ağustos 1908 – 7 Eylül 1988)

Türk müzeciliğinin, arkeolojisinin ve modern Türk resminin babası sayılan Osman Hamdi Bey’in kardeşi İsmail Galib Bey’in torunu olan mimar ve mimarlık tarihçisi Sedat Hakkı Eldem, aynı aileden E. Eldem’in de belirttiği gibi “sanat ve bilim insanı yoğunluğu”na dikkat çeken bir ailenin mensubudur. Müntehabat-ı Teracim-i Meşâhir, Türk Muharrirleri, Osmanlı Meşahir-i Üdebası: Muallim Naci Efendi adlı eserleriyle biyografi yazarı, Sevda-yı Hazan yahut Teessür adıyla yayınlanan şiirleriyle şair ve Lamartine, Baudelaire, Shakespeare, Tolstoy’dan yaptığı çevirilerle mütercim olarak temayüz etmiş olan babası İsmail Hakkı’nın konsolos tayin edildiği Marsilya’ya, bir yaşındayken, ailesiyle birlikte giden Sedat Hakkı, babasının 1916 – 1918 arasında Zürih’te görevlendirilmesi üzerine ilk öğrenimine Cenevre’deki Cuchet Okulu’nda başlamış, 1918’de İsmail Hakkı’nın Münih başkonsolosu olması üzerine eğitimine bu şehirdeki Altes Realgymnasium’da devam etmiştir. 1924’te ailece İstanbul’a dönmeleri üzerine 1928’e kadar, Osman Hamdi Bey tarafından kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’nde mimarlık okuyan Sedat Hakkı, 1928 – 1930 yılları arasında devlet bursuyla Almanya, İngiltere ve Fransa’da çeşitli mimarlık atölyelerinde staj görmek üzere Avrupa’ya gitmiş; Berlin’de Jansen ve Hans Poelzig’in, Paris’te Auguste Perret ve Le Corbusier gibi isimlerin yanında bulunduktan sonra memlekete dönüp Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nde o sırada Akademi’de görev alan E. Egli ve H. Poelzig’in yanına öğretim üyesi yardımcısı olarak tayin edilmiştir.

Emekli olana dek Akademi’deki görevini sürdüren Sedat Hakkı Eldem, bu zaman zarfında cumhuriyet dönemi mimarisine damga vurmasını sağlayacak 100’ün üzerinde mimari proje ve yapının çoğu nu gerçekleştirip Akademi’deki öğrencilerle pek çok Osmanlı anıtının, saray ve köşklerinin rölövelerini çıkartıp belgeleyerek değerli bir arşiv oluşturmak hâricinde Türk evinin tipolojisi üzerine teorik çalışmalar yapmış ve ilk kitabı, Türk Evi Plan Tipleri adıyla 1954’te yayınlanmıştır. 1969 ve 1973’te yayınlanan iki ciltlik Köşkler ve Kasırlar ile 1976’da yayınlanan Türk Bahçeleri ve genel bir mimarlık tarihi eseri olan Türk Mimarlık Eserleri’nden sonra Türk konut mimarisi üzerine son çalışması, 1984, 1986 ve 1987 yıllarında 3 cilt hâlinde neşredilen yarım kalmış bir eser olan Türk Evi’dir.

Sedat Hakkı, Akademi’de, bilhassa bazı gelenekçi yaklaşımlara karşı “Milli Mimari” seminerleri vâsıtasıyla yeni cumhuriyetin mimarlık anlayışını Avrupa işlevselciliğinin etkileriyle harmanlayarak millî bir mimarlık yolunun açılmasını sağlamaya çalışmış, 1950’lere kadar etkisini sürdürecek olan ve en önemli örneğini – her ne kadar Hitit arslanları ve Pers figürleriyle dolu eklektik bir Yunan tapınağına benzese de – Emin Halil Onat ve Ahmet Orhan Arda tarafından tasarlanan Anıtkabir’le verecek olan bu yaklaşım, İkinci Ulusal Mimarlık Akımı olarak adlandırılmıştır.

Eserleri

Sedat Hakkı’nın pek çok mimari projesi içinde en önemlileri 1931’de tasarladığı Budapeşte Sergisi Türk Pavyonu ve 1939’da tasarlanan New York Sergisi Türk Pavyonu ile Ahmed Ağaoğlu Evi (1937), Fethi Okyar Köşkü (1937), inhisarlar Umum Müdürlüğü binası (1937), İstanbul Üniversitesi’nin Fen ve Edebiyat fakülteleri (Emin Onat’la, 1943), T.C. Yeni Delhi Büyükelçiliği (1966), Akbank Genel Müdürlük binası (1967 – 1968), Hindistan Büyükelçiliği (1968), Prenses İkbal Moneim Yalısı (1971 – 1972), Pakistan Büyükelçiliği (1974) ve Atatürk Kitaplığı’dır (Hamdi Şensoy’la, 1974). 1983’te Kültür ve Turizm Bakanlığı büyük ödülü ile 1986’da Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü kazanan Sedat Hakkı Eldem, Zincirlikuyu Mezarlığı’nda medfundur.

Advertisement

Sedat Hakkı Eldem

Sedat Hakkı Eldem; mimardır (İstanbul 1908 – ay. y. 1988).

İstanbul GSA Mimarlık Bölümü’nü birincilikle bitirdi (1928). Almanya’da Charlottenburg’ da uzmanlık eğitimi gördü. Bir süre Ankara’da İtalyan mimarı Fuilio Mongari’nin bürosunda çalıştı, daha sonra İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’ne öğretim üyesi oldu (1932). 1978’de emekliye ayrıldı.

Türk evini tanımak ve yeniden canlandırmak amacını güttü, çağcıl mimarlık tasarımları çizdi, bu çalışmalarının ürünleri Akademi yangınında yok oldu. Ulusal Mimarlık üzerinde durdu, kaybolmaya yüz tutmuş eserleri, kaynakları saptayarak bu alanda bir boşluğu doldurdu. Düşüncelerini İstanbul’un çeşitli yerlerindeki yapı ve yalılarda yansıttı. Ayrıca klasik mimarlık biçimlerini kahve ve pavyon tasarımlarında uyguladı.

İstanbul Beyazıt’ta Fen ve Edebiyat-Fakültesi (1944), Sultanahmet’te Adliye Sarayı (Emin Onat ile birlikte), Uluslararası New York Sergisi’nde Türk Pavyonu (1938-1939), Zeyrek’te Sosyal Sigortalar Külliyesi (1963-1972), Fındıklı’da Güzel Sanatlar Akademisi (M. Ali Handan ile birlikte). İstanbul Hilton Oteli (Skidmone, Owings, Merill ile birlikte) 1952, Yalova Termal Oteli (1935-1937), Beylerbeyinde Nusret Sadullah Yalısı, Yeniköy’de Cihangir Salyurtlu Köşkü, Emirgan’da Uşaklıgil Köşkü, Büyükada’da Derviş ve Okyar köşkleri, Teşvikiye’de Ağaoğlu Köşkü, İstanbul’da Akbank Genel Müdürlüğü (1970), Ankara’da Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti (1934-1937), Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi (1947), Hindistan Büyükelçiliği (Orhan Çakmaklı ile) 1965, Pakistan Büyükelçiliği, Hollanda Büyük Elçiliği (1975-1977), Yeni Delhi ve Beyrut’ta Türkiye Büyükelçiliği (1971-1972), Mimar Sinan Üniversitesi’nin Fındıklı’daki rektörlük binası (1984) başlıca mimarlık eserleridir. Fransa (1929) ve ABD’de (1954) mimarlık alanında ödüller aldı ve 1936’da İngiltere’de Kraliyet Mimarlık Enstitüsü onur üyeliğine seçildi. 1982’de Mimarlık ve Kent Düzenleme dalında Sedat Simavi Vakfı Ödülü’nü, 1983’te Kültür ve Turizm Bakanlığı Büyük Ödülü’nü aldı.

Başlıca eserleri:

Geleneksel Yapı Usulleri (1941), Türk Evi Plan Tipleri (1954), Röleve I (F. Akozan, K. Anadol ile), Röleve II (F. Akozan, K. Anadol ile), Köşk ve Kasırlar I-Il (1969-1973), Türk Mimari Eserleri (1975), Türk Bahçeleri (1976), Sa’dabad (1977), Boğaziçi Anıları-İstanbul Anıları (1979), Topkapı Sarayı (1982).

Advertisement


Leave A Reply