Doğu hükümdarlarına daha doğrusu doğu kültürüne has bir edebi eser türü olan Şehname ile ilgili olarak genel bilgiler ve şehnamenin özellikleri hakkında bilgi veren yazımız.
Doğu hükümdarlarının hayatlarını, özellikle savaşlarını, savaşlardaki başarılarını, kahramanlıklarını, mübalâğalı bir üslûp ve heyecanla dile getiren eserlere «şehname» denir. Birçok Osmanlı, Arap, İran hükümdarları kendi adlarına şehnameler yazdırmış, bunun sonucu olarak da Doğu saraylarında şehnamecilik, aşağı yukarı, resmî bir görev haline gelmiştir.
Şehnameler arasında ilk akla gelen eser, İran’ın en büyük şairlerinden Firdevsî‘nin «Şehname»sidir.
Firdevsî «Şehname»sini, kendi anlattığına göre, karşılığında alacağı ücretle kızına çeyiz düzebilmek için yazmıştır. Gazne İmparatoru Mahmut, Firdevsî’ye, yazacağı destanî eserin her beyti için bir dirhem altın vermeyi vadetmişti. «Şehname» İran tarihinden, İran’ın efsane çağlarından başlayıp Müslüman Araplar’ın ülkeyi işgaline kadar olan olayları anlatır. Şair bu eserini yazmak için yıllarca çalışmıştır. 60.000 beyit tutan eserine karşılık, anlaşmaya göre, 60.000 dirhem altın alması gerekiyordu. Ancak, gene Firdevsî’nin anlattığına göre, Gazneli Mahmut, bazı sebepler ileri sürerek, bu parayı altın yerine gümüş olarak ödeyince Firdevsî, bunu kabul etmedi, alıp fakirlere dağıttı, küskün, kırgın, Tûs şehrine döndü. Sultan Mahmut, sonradan pişman olup, borcunu altın olarak yolladıysa da, şair paraya kavuşamadan ölmüştü.
Şehname Türkler’de ilk defa Selçuklular devrinde görüldü. Osmanlı padişahları arasında şehnamecilik görevini ilk kuran Fâtih Sultan Mehmet‘tir. II. Selim devrinde göreve başlıyan Seyyid Lokman’ın «Hünername-i Al-i Osman» adlı şehnamesinin son derece güzel ve sanatlı minyatürlerle süslü el yazması nüshası bugün Topkapı Müzesi kitaplığında bulunmaktadır.
