Şeker Nedir? Nasıl Üretilir?

0
Advertisement

Şeker nedir, içeriğinde ne bulunur, özellikleri. Şeker nelerden ve nasıl elde edilir? Şekerin üretilmesi, yapım aşamaları hakkında bilgi.

sekerŞeker; Bitkilerden elde edilen önemli bir besin maddesidir. Türlü çeşidi vardır. Çoğunlukla yediğimiz, tatlılarda kullandığımız “sakaroz” (kamış şekeri), ya şeker kamışından, ya da pancardan elde edilir. Beslenmemizde kullandığımız öteki cins şekerler de şunlardır: Süt şekeri (lâktoz), malt şekeri (maltoz), üzüm şekeri (glikoz), meyva şekeri (früktoz, levüloz), nişasta şekeri (dekstroz).

Şekerler kalori bakımından çok zengindir. 100 gr. sakaroz, 400 kalori verir. Şeker kamışında, pancarda % 15-20 şeker vardır. Şekerler “karbonhidrat” denilen karbon, hidrojen ve oksijenden meydana gelmiş besin maddelerinin bir kısmıdır. Üzüm, incir gibi birçok tatlı meyvalârda bol miktarda glikoz, früktoz vardır. Bal da glikozla früktozun bir karışımıdır. Sütte %3-6 oranında bulunan lâktoz, süt çocuğunun beslenmesinde önemli bir yer tutar. Maltoz, pentoz gibi öteki cins şekerler insanın beslenmesi için önemsizdir.

Şekerli maddelerin sindirimi ağızda başlar. Tükürükte nişastayı parçalayan “amilaz fermenti” (mayası) vardır. Midede nişastayı, şekerleri parçalayacak bir ferment yoktur. Bağırsakta, pankreastan gelen amilaz vasıtasıyla nişasta sindirilir. Pankreasta, barsak özsuyunda maltozu parçalayarak glikoz haline getiren “maltaz fermenti” vardır. Barsak özsuyunda ayrıca sakarozu, laktozu parçalayan fermentler bulunur. Parçalanma sonucunda, barsak çeperinden emilen şekerli maddeler glikoz halinde kana geçer, ya karaciğerde, ya da dokularda “glikojen” olarak depo edilir. Glikojen, dokularda yanarak, vücut için gereken enerjiyi sağlar.

Normal kanda %0,07-0,11 glikoz vardır (litrede 70-110 mg.) Bu miktarın artması, eksilmesi hastalıklara yol açar. Çeşitli organ ve salgıların yardımıyla bu denge daima korunmaya çalışılır.

seker-uretimi

Advertisement

Şeker Nasıl Yapılır

Bugün şeker, başlıca, şeker kamışı ile pancardan elde edilir.

Şeker Kamışından. — Şeker kamışı saplarının uçlarında tüylü, süpürge biçiminde yapraklar vardır. Hasat zamanında işçiler tarlalara girerek keskin bıçaklarla kamışları diplerinden kesip, yapraklarından ayırırlar. 1 dönümden 10-15 ton kadar ürün alınır. Kamıştaki şeker % 10-20 arasındadır.

Toplanan kamışlar fabrikalarda silindirler arasından geçirilerek sıkılır. Bazan, özsuyun daha kolay çıkması için kamış buharla, suyla ıslatılır. Son silindirlerden çıkan lifli madde ya yakacak olarak, ya da ses ve ısı geçirmiyen tahtaya benziyen maddelerin yapılmasında kullanılır.

Elde edilen ham özsu, kireç suyuyla karıştırılarak içindeki yabancı maddelerden ayrılır. Sonra fazla kireci yok etmek, şekerin rengini açıp sâf hale getirmek için basınç altında sülfür dioksitle karıştırılır.

Bundan sonra özsu, boşalma tencerelerinde, düşük bir sıcaklıkta buharlaştırılarak koyu bir şurup (melas) haline getirilir. Böylece şeker, şeker billuru halini alır. Bazı yerlerde açık kablarda buharlaşmaya bırakılırsa da, özsuyu havasız bir kabda kaynatmak daha kısa bir zamanda daha ucuza mal olur.

Advertisement

Şurubun bir kısmı billûrlaşmayıp, billûrlara yapışık bir halde kalır Kahverengindeki bu yapışkan maddenin tamamı santrifüj denen döner büyük silindirlere konur, şurubun büyük bir kısmı silindirin yanlarındaki deliklerden fışkırır, içeride de sâf şeker kalır. Geriye kalan melas da ya alkol yapımında kullanılır, ya da yem olarak hayvanlara verilir.

Elde edilen ham şeker, içindeki yabancı maddelerden ötürü koyu kahverengiyle beyaz arasındadır. Satışa çıkarılmadan önce iyice eritilip pamuk süzgeçlerden geçirilir Beyazlığını artırmak için içine çivit katıldığı da olur. Yabancı maddeler kemik isinden geçirilerek süzülür. Sonra şeker kurutulur, cinsine göre ya toz haline, ya ela küçük kübler haline sokulup çuvallara doldurulur. Şeker artık piyasaya çıkmaya hazırdır.

Pancardan. — Fabrikaya getirilen pancarlar kuvvetli bir su akımı ile yıkanıp üzerindeki topraklar, çamurlar temizlenir, otomatik olarak keskin bıçaklı silindirler arasından geçirilerek dilim dilim kesilir Bu parçalar büyük sarnıçlarda, basınçlı sıcak su içinde bulundurulur. Böylece pancarların özsuları çıkar, Bu özsu kireç kaymağı, karbon dioksit gazı ile işlenir, çeşitli süzgeçlerden geçirilir, sülfürdioksitle rengi açılır. Geniş kablara konarak koyu şurup haline getirilir. Sonra santrifüj makinalarında şeker, içinde bulunduğu sıvıdan ayrılır. Öteki usuldeki gibi çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra toz, ya da kesme şeker elde edilmiş olur.


Leave A Reply