Seramik Nedir? Türklerde Seramik Sanatı Özellikleri Hakkında Bilgi

Seramik nedir? Seramik nasıl yapılır? Türklerde Seramik Sanatının özellikleri, gelişimi ve tarihçesi, seramik ile ilgili bilgi.

Kaynak: pixabay.com

Seramik Sanatı

Seramik; pişmiş topraktan yapılan tüm ürünlere verilen ortak addır. Seramik ürünler gerek hamurun bileşimi, gerekse uygulanan pişirme yöntemiyle nitelik açısından gözenekli seramik ürünler ve geçirimsiz seramik ürünler olmak üzere sınıflandırılır. Aslında tüm seramiklerde kullanılan hamur, değişik niteliklere sahip olabilen kille, çeşitli yağ gidericilerden oluşur. Bu hamura ergimeyi kolaylaştırıcı bir maddenin katılması, hamurun derinlemesine camlaşmasını sağlar. Böylece geçirimsiz seramik ürünler olarak sınıflandırılan kumtaşı ya da porselen elde edilir. Bu maddenin katılmadığı durumlardaysa topraksı kırılma özelliğine sahip gözenekli seramik ürünler elde edilir. Ayarlamaya göre, hamurun katılaşmasını ya da camlaşmasını sağlayan ve her seramik hamurunun kendine özgü mineral bileşimlerinin tepkisine yol açan pişirme işlemi de seramiğin sahip olduğu niteliklerde belirleyici bir rol oynar. Özellikle boya gerektiren bazı süslemelerde, kırmızı boyaların yüksek ısıya dayanıksızlığı yüzünden hafif ateşte üçüncü bir pişirme gereksinme vardır. Suyu geçirmeleri için sıra gereksinme duymayan kumtaşlarınsa bir kerede iyice pişirilmeleri yeterli olur.

Başlangıçtaki seramik fırınları, parçaların pişmesi için gereken ve alevlerle doğrudan doğruya iletilen sıcaklığı sağlayan, güçlü bir yakıtın sürekli beslediği geniş ocaklardı. Bu durum sıcaklığın eşitsiz dağılımına dolayısıyla da birçok parçanın bozulmasına yol açıyordu. Daha sonra geliştirilen ve günümüz seramikçiliğinde kullanılan çağdaş fırınlardaysa alevin yolunun yönlendirilmesi üretimde daha verimli sonuçlar alınmasını sağladı. Seramik fırınlarında ısı ayarlaması, süslemelerde kullanılan boyalarla yakından ilintilidir. Sözgelimi yalnızca yeşil, mavi ve sarı renkler kullanılmışsa, fırınlamada yüksek ateş kullanılırken, kırmızı ve pembe, tonlarıyla, yıldız ve ince tonlar için hafif ateşte çalışılır. Renklerdeki ince ayrıntılar, değişik görünümler seramik hamurunu oluşturan maddelerin içerdikleri metalsilerle pişirmenin indirgeyici ya da yükseltgeyici atmosferde yapılıp yapılmamasına bağlıdır.

Türklerde Seramik Sanatı

Seramik (ya da keramik) yüksek ısıda pişirilmiş, topraktan yapılan vazo, çanak, çömlek gibi günlük işlerde kullanılan kapların genel ismidir. Bu kaplar, Türk tarihi içerisinde pek çok kullanım eşyası gibi şekil ve süslemeleriyle sanat değeri taşır hale gelmişlerdir. Yapılan kazı ve araştırmalar da hem Türk İslam devletlerinde, hem de Anadolu dışındaki Türk devletlerinde, sanat değerine sahip seramik örneklerinin çok yaygın olduğunu ortaya koymuştur. 9. yüzyıldan 13. yüzyıla ciddi bir gelişim sergileyen bu sanat, asıl teknik çeşitliliğe Büyük Selçuklular döneminde ulaşmıştır.

Anadolu Türk seramik sanatında, kazıma, çizikleme, kalıpla kabartma, oyma gibi süsleme teknikleri kullanılmıştır. Seramikte dönüm noktası olan sırlama tekniğinin kullanılmaya başlanması ise, yapılan kaplara, renkli ve çekici bir özellik katmıştır. 15. yüzyıl sonuyla 16. yüzyıl başında, porseleni anımsatan üst düzey kalitede seramikler yapılmıştır. Bunlar beyaz, sert ve pürüzsüz hamurları, kaliteli sırlarının altındaki çok çeşitli desenleriyle dönemin ileri sanat düzeyini yansıtırlar. Ayrıca Türk sanatına özgü çiçek ve kıvrık dallar, kuş, geyik, balık gibi hayvan motifleri, çeşitli hat teknikleriyle yazılmış yazılar kültürel zenginlik örneğidir. Bu dönemde İznik’ten sonra ikinci önemli seramik merkezi Kütahya olmuştur. Hatta bu merkezlerde üretilen seramikler, Avrupa ülkelerine de sipariş üzerine hazırlanır hale gelmiştir.

18. yüzyıl ortalarından 20. yüzyıl başına kadar etkinlik gösteren üçüncü bir seramik merkezi de Çanakkale‘dir. Bugün Çanakkale tabakları, yelkenli, cami, köşk, hayvan ve insan figürlerinin resmedilmesiyle sanatsal değerini korumaktadır.