Sığır Nedir? Sığır Cinsleri

0
Advertisement

Sığır nasıl bir hayvandır? Sığırın özellikleri, sığır cinsleri, çeşitleri nelerdir? Sığır ırkları hakkında bilgi.

Sığır; etinden, sütünden, derisinden, gücünden faydalanılan evcil bir hayvandır. Gevişgetiren memelilerden olan sığırın dişisine «inek», yeni doğmuş erkek yavrusuna «buzağı», dişi yavrusuna «düve», bir yaşına basmış buzağıya «dana», burularak kısırlaştırılmış erkeğine «öküz», burulmuş danaya «tosun», iki buçuk yaşını geçmiş erkeğine de «boğa» denir.

Sığırlar, yeryüzünde, kutuplardan başka hemen her bölgede yaşarlar. Koşum hayvanı olarak da faydalanılması sığırın önemini bir kat daha artırır. Sığır yetiştiriciliği bir ülkenin hayvancılığında en önemli yeri alır.

Sığırların büyüklükleri ırklarına, çeşitlerine göre değişir. Genel olarak, erkekler dişilerden daha iri, daha ağırdır. 1,35 m.’den 2 m.’ye kadar uzunlukta, 150 kilodan 1.000 kiloya kadar ağırlıkta olanları vardır. Gövdesi hacimli, silindir biçimindedir; kısa, kalın bacakları vardır. Başta ay biçimi iki boynuz bulunur. Bunların içi boştur, kırılınca yerine yenisi gelmez. Hayvan boynuzlarıyla kendini korur. Burnu nemlidir, bu nemi sağlamak için sık sık diliyle burnunun üzerini yalar.

Sığır ot yiyerek beslenir. Sığırlara taze ot, saman, kepek, burçak, mısır, yulaf, yeşillik, sebze gibi maddeler verilir. Sığırlarda, ot yiyen öteki hayvanlarda da olduğu gibi, köpek dişi bulunmaz.

Sığırlar sindirimleri sırasında geviş getirirler. Sığırın barsakları ot yiyen her canlınınki gibi, et yiyenlerdekinden çok uzundur. Boyunun 30 katını, yani 50 m.’yi bulur.

Advertisement

Sığırların ayaklarında uçları tırnaklı iki parmak vardır. Öteki parmaklar, kullanılmadığından, evrimleri sırasında körelmiş, hattâ tamamen kaybolmuştur. Dışarıdan bu tırnak ortadan uzunlamasına ikiye ayrılmış büyük bir tırnağa benzer. Ayakları koşmaya elverişliyse de, vücutlarının hantallığı yüzünden hızlı, uzun koşamazlar.

Sığırların, cinslerine göre, başlıca özellikleri şunlardır:

İnek: Her şeyden önce, bol süt verebilmesi, sağlam doğum yapabilmesi göz önünde bulundurulur. İyi gelişmiş bir ineğin sırtı düz, karnı silindir biçimindedir. Memelerinin geniş, hacimli olması, memeyi örten deride ince, bol kan damarı bulunması makbul tutulur. Dört meme başının da birbirinden eşit uzaklıkta bulunması memenin iyi gelişmiş olduğunu gösterir. Meme torbaları boşken çok buruşuk olması, gerektiği zaman memenin bol sütle dolabileceğini belli eder.

İnekler 2,5 yaşından 10 yaşına kadar doğurabilirler. Gebelikleri 9,5 ay kadar, ortalama 284 gün sürer. Yavrular 4-5 aylık oluncaya kadar ya emzirilir, ya da ana sütü içirilir.

Boğa: İyi cins bir boğanın silindir biçiminde bir gövdesi, kısa, kalın bacakları olması gerekir. Siyah, kısa boynuzları, tüylü uzun kulakları, canlı bakışları boğaya ayrı bir haşmet verir. Sağlam bir boğanın derisindeki kıllar parlaktır.

Boğalar 2,5 yaşından başlayarak damızlığa alıştırılırlar. İyi bakımlı, kudretli bir boğa yılda 30-40 ineğe aşım yapabilir. Boğalar 8-9 yaşına kadar damızlık olarak kullanılabilir, sonra yavaş yavaş ağırlaşırlar. Bundan sonra boğalar, erkeklik bezleri burularak, kısırlaştırılır, öküz olarak, çekim işlerinde kullanılır. Erkek buzağılar da, damızlığa ayırmak istenmiyorsa, küçük yaşlarda erkeklik bezleri burularak öküz haline getirilir. Öküzün tarım ve hayvancılıkta önemli yeri vardır.

Advertisement

Boğalar hırçın, zaman zaman tehlikeli hayvanlardır. Bakımları özel bir dikkat ister. Kızgın bir boğa kurtulup başı boş kalınca çok zor zaptedilir. Bunun için, boğaların iki burun deliğinin arasındaki perde küçük yaştayken delinerek buradan demir bir halka geçirilir, buna takılan zincirle bağlanır, İspanya ve yakınlarındaki bölgelerle, Orta ve Güney Amerika’da özel olarak yetiştirilmiş boğalarla boğa güreşleri yapılır.

Sığır Cinsleri

Manda, bizon (yaban öküzü), yak gibi çeşitli hayvanlar sığır cinsindendir. Yalnız, konuşma dilinde, «sığır» deyince, daha çok, etinden, sütünden, gücünden faydalanmak için yetiştirilen, evcil sığır cinsleri anlaşılır. Bu arada, manda da, görünüşü bakımından, inekle öküzden ayrıldığı gibi, ayrı bir hayvan olarak kabul edilir.

Sığır yetiştiriciliğinde amaç ya et, ya da süt olduğundan, sığır ırklarının bu bakımlardan geliştirilip ıslah edilmesine çalışılır. Bundan dolayı da çok eski çağlardan beri sığırların ıslahı üzerine, ortaya yeni yeni ırklar çıkmıştır.

Süt İneği: Sütü bol olan ineklere «süt ineği ırkı» denir. Hollanda’nın Friz, Avustralya’nın Montafon, İngiltere’nin Jersey, İsviçre’nin Simental ırkı inekleri, iyi bakım sonunda, yılda 3.000-4.000 litre süt verebilirler.

Kasaplık Sığır: Et için beslenen sığırlara «kasaplık» denir. Bunlar da özel olarak yetiştirilir. Bu arada, iri, ağır olmaları gözönünde bulundurulur. Kolayca semirmeye elverişli öküzlerin iskelet yapılışları hafif, bacakları kısa, göğüsleri geniş, derileri incedir. Kasaplık olmak üzere yetiştirilen öküzler 6-7 yaşlarında en iyi durumda bulunurlar. Daha çabuk semirtilmek isteniyorsa iş gördürülmez, ahırda yeşil ot, patates kabukları, hamur, şalgam vererek beslenir. İngiliz Durham ırkı bu iş için çok elverişlidir. Sığırlar, ne için beslenirlerse beslensinler, sonunda kesilerek etinden, derisinden faydalanılır.


Leave A Reply