Sinir Hücrelerinin Yapısı Nasıldır? Çeşitleri ve Görevleri Nelerdir?

0
Advertisement

Sinir hücrelerinin görevleri, özellikleri, oluşturan bölümler nelerdir? Sinir hücrelerinin yapısı ile ilgili bilgi.

Sinir Hücreleri

Sinir hücresine “nöron” denir. Sinir hücrelerinde üç bölüm görülür: “hücre gövdesi“, “dendrit” ve “akson“. Dendritler ve akson, hücre gövdesinin oluşturduğu uzantılardır. Dendritler kısa, aksonlar ise uzundur.

Aksonlara “sinir telleri” de denir. Boyları bir metreyi bulan aksonların oluşturduğu demetlere “sinir“denir. Bazı hücrelerin aksonlarının etrafında “nörilemma” (Schwan kını) denilen ince bir örtü bulunur. Bu örtü, iç tarafa “miyelin” denilen yağlı bir madde salgılar. Böylece aksonların etrafında miyelinden oluşmuş bir kılıf meydana gelir. Bu kılıfların arasında miyelinsiz olan boğumlar vardır. Bunlara “Ranvier boğumu” denir.

Aksonu miyelin ile sarılmış sinirler, uyartıları miyelinsiz sinirlere göre çok hızlı (saniyede 120 metre ) iletirler. Çünkü miyelin kılıf, iletilen impulsun çevreye dağılmasını önler. Bu yüzden çabuk yapılması gereken hareketlerin impulsları; örneğin refleks hareketinin yapılmasını sağlayan impulslar, miyelinli sinirlerle taşınırlar.

Miyelinli sinirler “beyaz“, miyelinsiz sinirler “gri” renkli görünürler. Bir sinir hücresi uyartıyı dendriti ile alabilir. Bu yüzden de uyartı daima

Advertisement
  • Dendrit → Hücre gövdesi → Akson yönünde taşınır.

Sinir hücrelerinin çeşitleri:

Sinir hücreleri yapı olarak, miyelinli ya da miyelinsiz olmanın dışında farklılık göstermezler. Bu yüzden sinir hücreleri yaptıkları işe göre  üçe ayrılırlar:

  1. Duyu sinirleri: Bunlar, dendritleri duyu organlarındaki reseptörlere (alıcı hücreler), aksonları ise merkezi sinir sistemine ya da bir başka sinir hücresine bağlı olan sinirlerdir. Duyu sinirleri, çevre değişmeleri nedeniyle oluşan uyartıları, sinir sisteminin ilgili merkezine götürürler.
  2. Hareket sinirleri (Motor sinirler): Dendritleri, beyin, beyincik, omurilik soğanı ve omuriliğe , aksonu ise kas ya da salgı bezi ve organlara bağlı sinirlerdir. Organların çalışması bu sinirlerin getirdiği mesajlara göre düzenlenir.
  3. Ara sinirler (Bağlayıcı sinirler): İki ya da daha fazla sinir hücresini birbirine bağlayan sinirlerdir. Refleks yayını gösteren şekilde bağlayıcı siniri görebilirsiniz.

Sinir Hücrelerinin Yapısı ve İşlevi

Üst yapı düzeyinde, bir sinir hücresi, diğer herhangi bir hayvan hücresi gibi, onları canlı tutan ve işlevsel kalmalarını sağlayan farklı tipte organelleri içerir. Bunlar, diğerleri arasında bir çekirdek , çekirdekçik, ER, golgi aygıtı ve mitokondri gibi hücre organellerini içerir.

Sinir Hücresi Gövdesi

Farklı organel türleri, nöronun düzgün çalışmasına katkıda bulunan farklı roller oynar. Örneğin, çekirdekte bulunan DNA, hücrenin tüm özelliklerini kontrol eden genetik materyali içerirken, hücre iskeleti (tübüler bir yapıdan oluşur) nöronun şeklinin korunmasına ve protein gibi maddelerin taşınmasına yardımcı olur.

Anatomik olarak bir sinir hücresi yukarıda bahsedilen birkaç parçadan oluşur. Sinir sistemini farklı tipte sinir hücreleri oluştururken, hepsi şu birincil yapıları içerir:

Hücre gövdesi (Soma)

Soma, çekirdeği içeren sinir hücresinin hücre gövdesidir. Hücrenin diğer bölümlerine kıyasla hücre gövdesi daha büyüktür ve mikroskop altında küresel görünebilir. Hücre gövdesinden dendritler olarak bilinen bir dizi dal benzeri yapı ortaya çıkar. Sinir uyarılarının bir hücreden diğerine iletilmesine izin veren dendritleri ve aksonları bağlamanın yanı sıra, soma aynı zamanda protein sentezinin yeridir (proteinler, nöronun hücre gövdesindeki kaba ER’nin Nissl gövdesinde sentezlenir)

Advertisement
  • Hücre gövdesi/soma perikaryon olarak da bilinir.
  • Hücre gövdesi, enerji üreten sistemlerden oluşan ve hücreyi canlı tutmak, yapısını korumak ve uygun şekilde çalışmasını sağlamak için makromoleküllerin sentezlendiği hücrenin metabolik merkezidir.
  • Sinir hücresinin hücre organelleri, diğerlerinin yanı sıra büyüme, enerji üretimi ve protein sentezi gibi işlevlerde yer alan farklı tipte organelleri içerir.

Nörona bağlı olarak farklı hücre gövdesi türleri vardır.

Dendritler

Dendritler, sinir hücresi gövdesinden çıkan ağaç benzeri dallı yapılardır. Hücreye bağlı olarak, dendritler oldukça dallanmış bir ağaca benzeyen önemli ölçüde uzayabilir. Ana dendrit dallarından ayrı olarak, dendritler, dendrit dikenleri olarak bilinen ek çıkıntılar içerebilir.

Bu küçük membranöz çıkıntılar, başka bir hücrenin aksonundan girdi alır ve böylece toplam yüzey alanını artırarak sinir uyarılarının iletilmesinde önemli bir rol oynar.

Hücre gövdesinin genişlemesi olarak, dendritler ve dendrit dikenleri ayrıca sitoplazma ve farklı organeller içerir. Özellikle, dendrit dikenleri, şekillerinde gözlemlenen değişikliklere katkıda bulunan çeşitli mikrotübüller ve bazı nörofilamentler içerir.

Dendritler, akson tepeciğine gönderilmeden önce somada biriken diğer sinir hücrelerinin aksonlarından elektriksel uyarılar alır.

Akson Tepesi

Akson tepeciği, aksonun uzandığı özel bir bölgedir. Bu nedenle aksonun hücre gövdesine bağlandığı alandır. Hücre gövdesi ve dendritlerin aksine, Axon Hillock birçok hücre organelinden yoksundur. Ancak hücre iskeletinin çeşitli elemanlarının yanı sıra hücre gövdesinden aksona taşınan birkaç organel içerir.

  • * İlk segment – bu, Akson ve Hillock ile miyelin kılıfının ön kısmı arasındaki bölgedir. Bu bölgenin aksiyon potansiyelinin başladığı bölge olduğu söylenir.
  • * Akson Tepesi koni şeklindedir.

Akson

Akson, Axon Hillock’tan uzanan tek uzun bir yapıdır. Dendritlerle karşılaştırıldığında, akson görünüşte daha düzdür ve daha pürüzsüz bir yüzeye sahiptir. Ek olarak, yüksek oranda dallanma eğiliminde olan dendritlerle karşılaştırıldığında, her nöronun sonunda uzanan ve dallanan tek bir aksonu vardır.

Hücre gövdesinde bulunan birçok organelden yoksun olsa da akson, mikrotübüller (aksonun uzunluğu boyunca) ve yüzeyinde miyelin olarak bilinen ve sinir uyarılarının iletimini artıran özel, yalıtkan maddeler içerir.

  • Aksonun dallı ucu akson teminatları olarak bilinir.
  • Schwann hücreleri arasındaki boşluklar/boşluklar Ranvier düğümleri olarak bilinir ve elektrik sinyallerini akson boyunca yaymaya yararlar.
  • Miyelin kılıf, aksonun etrafını saran hücrelerden (Schwann hücreleri) oluşur. Merkezi Sinir Sisteminde bu işlem oligodendrosit hücreleri tarafından gerçekleştirilir.

Sinir ucu/ Akson terminali

Bu, aksonun diğer hücrelerle temas eden uzak kısmıdır. Aksonun bu kısmı büyük ölçüde nörotransmitterin salınmasında yer aldığından, süreci kolaylaştırmak için gereken enerjiyi üreten çok sayıda mitokondri içerir.


Leave A Reply