Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın yazmış olduğu Şıpsevdi isimli romanın konusu, kısaca özeti, tahlili ve özellikleri hakkında bilgi.
Şıpsevdi Roman Tahlili
Şıpsevdi romanında aile ve toplum yaşamındaki birtakım aksaklıklarla Avrupalılaşmak hevesiyle düşülen gülünç durumlar dile getirilmiştir. Yanlış anlaşılan Avrupalılaşma çabaları ve bu çabaların aile yaşamında yaptığı yıkıntılar Meftun Bey’in kişiliği çevresinde gözler önüne serilmiştir.
Hüseyin Rahmi, Servet-i Fünûn Döneminden önce kendisini tanıtmayı başarmıştır. Servet-i Fünûn’un edebî bir akım hâlini aldığı yıllarda da bu topluluğa katılmayıp bağımsız bir yazar olarak eser vermeye devam etmiştir.
Eserlerinde İstanbul halkının yaşayışını, ilginç tipleri mizahi bir üslupla anlatan yazarın Şıpsevdi romanında da aynı üslup ve olayları görüyoruz. Romanın dili son derece yalındır. Halkın yaşayışını konu alan yazar, halk diline ait sözcük ve deyimlere de bol bot yer vermiştir: Dalacan, fanfan, finfon, zıkkım…
Birtakım kelimelerin yanlış anlaşılmasıyla ortaya çıkan gülmece öğesi Hacivat’la Karagöz ve orta oyunundaki Kavuklu ile Pişekâr tiplerini hatırlatmaktadır. Bu da bize Hüseyin Rahmi’nin yerel kaynaklardan ne derece faydalandığını göstermesi bakımından önemlidir.
KİTABIN ÖZETİ
Meftun, annesi Lütfiye Hanım, ninesi Şeküre Hanım, kızkardeşi Lebibe, erkek kardeşi Raci ile Erenköy`de bir köşkte oturmaktadır. Teyzesi Vesile Hanım ile kızları Rabia ve Hasene de köşkün devamlı konuklarıdır. Meftun, Paris`ten yeni dönmüştür. Oarada gördüğü adetleri ve kuralları, kendi ailesine öğretmeye çalışır. Görgü kuralları hakkında dersler verir. Ailesi her ne kadar istemese de ona uymak zorunda kalmaktadır.
Bir süre sonra Meftun, kızkardeşi Lebibe`nin, komşu köşkte oturan Mahir adlı bir gençle gezdiğini öğrenir. İki genç arasında gelip giden mektuplar, hizmetçi Eleni yardımıyla önce Meftun`un elinden geçmektedir. Daha sonra Meftun Mahir ile ilgili bilgiler edinir. Kızın babasının, çok zengin bir kişi olan Kasım Efendi olduğunu öğrenir. Paraya çok düşkün olan Meftun, Kasım Efendi`nin kızıyla evlenmeyi aklına koyar. Annesi ve teyzesi, kızı istemeye giderler ve bir sonuç alamazlar. Bunun üzerine Meftun, başka yollar denemeye karar verir. Fransız dostu, Mösyö Mc Ferlan`a gider. Kasım Efendi`nin kızıyla evlenebilmesi için ondan yardım ister. Aslında Meftun`un kafasında Kasım Efendi`nin paralarına konmak vardır.
Bu arada Meftun Rabia`nın da Bedri adında bir gençle gezdiğini öğrenir. Kızların bu gizli gezilerine kızdığı halde Kasım Efendi`nin paraları uğruna ses çıkarmamaktadır. Raci ise buna çok kızmaktadır. Çöpkutusunda, bulduğu bir ilaç kutusu üzerinde araştırma yapar. Sonunda, kızlardan birinin hamile olduğunu öğrenir. Bunu Meftun`a söyler. Kızlarla konuşmaya karar verirler. Konuşma sonucu Rabia`nın gebe olduğu anlaşılır. Kızı ile yani Rabia`yı Meftun`la evlendirmek hayaliyle konuşmalarını dinleyen Teyze Vesile Hanım üzüntüsünden deliye döner. Tüm bunlar olurken Lebibe evden kaçar.
Meftun, bütün bu sıkıntılarla Mösyö Mc Ferlan`a gider.
Mc Ferlan Meftun`un Kasım Efendi`nin kızı Edibe ile evlenebilmesi için çare bulmuştur. Meftun`un bir piyangodan yüklüce para kazandığı söylentisi etrafa yayılacak, parayı çok seven, cimri Kasım Efendi de kızını seve seve Meftun`a verecektir.
Lebibe ile Mahir evlenmiştir. Mc Ferlan`ın piyango hikayesi de gerçekten tutmuştur. Kasım Efendi kızını Meftun`la evlendirmeye razı olmuştur. Meftun da Ksım Efendi`nin kızı için istediği ağırlığı, ileride Kasım Efendi`nin servetine sahip olacağını düşünerek ödemiş ve Edibe ile evlenmiştir.
Rabia ise evin arap hizmetçisi Zarafet`ten gördüğü şekilde çocuğunu düşürür. Bunu sadece Meftun, Raci, Lebibe ve Vesile Hanım bilmektedir. Bu olay diğerlerine “kanlı basur” olarak yansıtılır. Cahil bir kişi olan Azize Hanım hiçbir şeyden haberi olmayan yaşlı Şeküre Hanım`a gerçeği söyleyince, Şeküre Hanım bu şoka dayanamaz ve ölür.
Ölümün üzerinden iki yıl geçmiş, Meftun ve Lebibe çoluk çocuğa karışmışlardır. Meftun`un alafrangalık hevesi ve evin kalabalıklaşması nedeni ile geçim sıkıntısı çekmeye başlamışlardır. Meftun hala Kasım Efendi`nin parasını ele geçirememiştir. Kasım Efendi de ne kızı Edibe`ye ne de oğlu Mahir`e para vermektedir.
Meftun, babasından mülk senetlerini getirmesini ister.
Mahir bunu kabul etmez. Bunun üzerine Meftun başka yollar dener. Mahir`İ alafranga eğlencelere, topluluklara götürmeye başlar. Mahir ise Mösyö Mc Ferlan`ın karısı Madam Mc Ferlan`a iyiden iyiye tutulmuştur. Bunu anlayan Meftun, Madam Mc Ferlan`dan Mahir`I ayartıp babasından istetmesini söyler ve anlaşma yaparlar.
Lebibe ve Edibe ise kocalarının taşkınlıklarından bıkmıştır. Sık sık kocalarıyla kavga etmektedirler. Köşkte düzenlenen bir baloda Lebibe, Meftun ile Mc Ferlan`ın Mahir için yaptıkları plana, kulak misafiri olur. Mahir`in gözü ise Madam Mc Ferlan`dan başkasını görmemektedir. İyice sarhoş olunca, Meftun`un babasının mülk senetlerini getireceğini söyler. Aslında bunu Madam Mc Ferlan`ın sevgisini kazanmak için yapmıştır.
Mahir, babasının mülk senetlerini alır. Kasım Efendi bunu fark edince oğlunu evlatlıktan reddeder. Lebibe ve Edibe de kocalarından göremedikleri ilgiyi başkalarında ararlar. Mahir de Madam Mc Ferlan ile Meftun arasındaki anlaşmayı öğrenmiştir. Buna dayanamayan Mahir, intihar eder.
Raci, ailenin başına gelen tüm bu felaketlerin nedeninin Meftun olduğunu bilmektedir. Meftun ise suçlanacak kişinin kendisi olduğunu anlayınca Paris`e geri döner.Meftun`un ihtiraslarının ve çevirdiği oyunların sonucu yıkılmıştır.
