Site Devleti nedir? Tarihteki site devletlerinin özellikleri nelerdir? Site devleti hakkında bilgi.
SİTE
Eskiçağ’da Yunanistan’da, daha sonra da Roma’da kendi yasalarıyla yönetilen bir ya da birkaç kentten oluşmuş devlettir.
Site, yaşam alanı bölgeleri çorak ve aşılması güç dağlar ile deniz arasına sıkışmış ve birbirinden uzakta bulunan özgün bir coğrafi çevrede oluşabilirdi; bu durum, insanları özerk topluluklar yaratmaya zorluyordu. Yunan sitesi, kabilelerin (genos, Roma’ da gens) önce bir araya gelmelerini, daha sonra da yansızlaşmalarını sağlayan uzun bir sürecin sonunda oluşabildi. Söz konusu kabileler, Homeros öncesi yaşamın dinsel, iktisadi ve siyasal yapılarını oluşturan geniş ailelerdi. Kabilelerin hukuksal ve iktisadi açıdan bir araya gelmeleriyle yaratılan site, ailelere karşı savaşmak zorunda kaldı. Sitenin kazandığı zaferlerin her biri, ataerkil yükümlerin birbiri ardı sıra ortadan kalkmasıyla sağlandı. Babanın kutsal haklarının ağır bastığı kuralların yerini katı hukuk kuralları aldı, öte yandan eşitliği ve özgürlüğü öngören toplumsal yasalar bazı sitelerin demokrasilere dönüşmesine yol açtı. İ.Ö. V. yy’da Yunanistan’daki site-devleti, birçok değer yargısını altüst eden uzun bir evrimin sonucuydu; o döneme kadar kapalı nitelikte olan iktisat, ticarete açıldı, para anlayışı dönüşüm geçirdi, mitoloji ve din de başkalaşıma uğradı: Site, geçmişe olabildiğince fazla önem vermeyi ve mitlerle ilgili uzama bütünüyle egemen olmayı amaçladı. Ayrıca, dinsel mitleri yeniden ele alarak, bunları büyüyle ilgili bir kutsallıkla donatmak yerine uygar bir toplum oluşturmak amacıyla güncelleştirdi. Sürekli arayış içindeki bu söyleşi ve karşılıklı alışveriş alanı, yani site, giderek ortaklaşa bir girişim görünümü aldı.
AGORASIZ SİTE OLMAZ
Demokratik sitede bireysel özgürlük mutlaktı. Yasalar önündeki eşitlik, konuşma özgürlüğüne dayanıyordu. Kent halkı agorada birbiriyle görüşüp konuşurdu ve agorasız site yoktu. En önemlisinden en önemsizine bütün devlet işleri, halkın onayının alınması için burada konuşulurdu, hukuk düzeniyle ilgili sorunlar Areopagos, siyasal sorunlarsa Bule (Senato) tarafından ele alınırdı. İster Isparta’daki gibi aristokratik, ister Atina’daki gibi demokratik olsun, site, çok ayrıntılı biçimde düzenlenmiş bir sisteme dayanmaktaydı: Siyasal olgu olarak yurttaşlık, sitenin hukukunda bir düzenlemeyi ve yurttaşın hak ve görevlerini tanımlanıp savunmakla yükümlü yüksek görevlilerin çalışmalarını gerektiriyordu. Demokratik sitede yurttaş kuramsal olarak devletin örgütlenmesine ve yönetilmesine tam anlamıyla katılıyordu, ama kamu iradesinin, giderek tiranlığa varan çok katı biçimde belirlenmiş bir yargılama yetkisinin sınırlarını aşması da çok seyrek rastlanan bir olguydu.
Yasalar önündeki eşitlik, iktisadi eşitliği sağlayamadı; bu yüzden site devleti, söz konusu çelişkiyi gidermek ve/ bir dizi toplumsal reformu gerçekleştirerek yurttaşlara, kendilerini kölelerden ve siyasal haklardan yoksun yerleşik yabancılardan (metoikos) ayırmak için bazı maddi olanaklar sağlamak zorunda kaldı; zenginler daha ağır biçimde vergilendirilerek, bütün yurttaşların bedava katılabilecekleri bayramlar, tiyatrolar, vb. gösteriler düzenlenmesi sağlandı. Site, hiç değilse yurttaşlar için, yerinde ve uyumlu hale getirilmiş bu yasal ve iktisadi yapıların ötesinde özellikle ideal bir kültür ve siyaset ortamı oluşturuyordu. Özgür ve eşit yurttaş olma statüsünün bilincindeki site insanı, durumunu içtenlikle benimseyerek, doğudaki Perslerin bürokratik ve aşamalı sistemleriyle karşılaştırıyordu.
