Siyanür Nedir, Kimyasal Özellikleri, Bileşikleri, Zararları ve Kullanım Alanları

0
Advertisement

Siyanür nedir? Siyanürün kimyasal özellikleri nelerdir? Siyanür bileşikleri, zararları, kullanım alanları nelerdir? Hakkında bilgi.

Siyanür

Siyanürün Özellikleri Nelerdir?

Hidrosiyanik asidin tuzu ya da esteri olan çok güçlü bir zehir. Sulu çözeltisi hidrosiyanür asidi olan, H-C ≡ H hidrojen siyanür, 1782’de, Scheele tarafından Prusya mavisinden yalıtıldı (bu da, eskiden prüsik asit olarak adlandırılmasının nedenini açıklar).

Hidrojen siyanür doğal halde bulunur, ama, sodyum siyanüre seyreltik sülfürik asit etkisiyle hazırlanabilir. Sanayide, amonyak gazı kor haldeki kömürle indirgenir ya da elektrik arkından bir metan (ya da asetilen) ve azot karışımı geçirilir. Olağan koşullarda, hidrojen siyanür, kokusu acıbademi andıran renksiz bir sıvıdır; 25°C’ta kaynar ve -15°C’ta donar. Çok yüksek bir dipol momente sahiptir, bu nedenle, iyonik bileşikler için olağanüstü bir çözücüdür; organizma için şiddetli bir zehirdir (5 santigramı, öldürücü bir miktardır).

KİMYASAL ÖZELLİKLERİ VE BİLEŞİKLERİ

Hidrosiyanür asidi iki çeşit organik ester verebilir: R-C ≡ N nitriller (bu dununda, HCN de formik nitrildir) ve R-N ≡ C karbilaminler (bu iki biçimin totomer değil de yalnızca izomer olmasına karşın izonitril de denir). Sulu çözeltide, hidrojen siyanür çok zayıf bir asit gibi davranır; tuzları, \displaystyle {{(C\equiv N)}^{-}} siyanür iyonu içeren siyanürlerdir. Bu iyonun, halojenürlere benzer nitelikleri vardır; yükseltgenmeyle elde edilen \displaystyle {{(OCN)}^{-}} siyanat, kükürt etkisiyle elde edilen \displaystyle {{(SCN)}^{-}} tiyosiyanat, \displaystyle {{(OCN)}^{-}} izosiyanat, vb’leri gibi psödohalojenür adını alır.

Sodyum ve potasyumun siyanürleri, sanayide, denk düşen amidür’ün, odun kömürüyle 900°C’a doğru ısıtılmasıyla üretilir. Alkali, toprak alkali ve cıva siyanürler, suda çözünürler; bu sulu çözeltiler kuvvetli baz niteliği taşırlar. Suda çözünmeyen, ağır metallerin siyanürleri, alkali siyanürlerin çözeltilerinde çözünebilirler; böylece, çok kararlı siyanür kompleksleri elde edilir ve çok az miktarda metal katılmasıyla zehirli olma durumu tümüyle “gizlenebilir”. Bu kendine özgü durum, altın, gümüş, kobalt, platin, özellikle de demirde görülür. + 2 yükseltgenme derecesindeki demirle \displaystyle {{[Fe{{(CN)}_{6}}]}_{3}}F{{e}_{4}}.9{{H}_{2}}O ferrik tuzu, çözünmeyen Prusya mavisi olan \displaystyle {{[Fe{{(CN)}_{6}}]}^{4-}} ferrosiyanür elde edilir. \displaystyle {{[Fe{{(CN)}_{6}}]}^{3-}} ferrisiyanürse + 3 yükseltgenme derecesine denk düşer. Günümüzde, ilki siyanoferrat II, ikincisiyse siyanoferrat III olarak adlandırılır.

Advertisement
UYGULAMA ALANLARI

Kompleks siyanürlerden, altın ve gümüşü filizlerinden elde etmek için yararlanılır. Bu siyanürleme yönteminde ince biçimde öğütülen filizler, içine hava verilen alkali siyanürün yaklaşık % 0,1’lik sulu çözeltisiyle işlemden geçirilmesiyle elde edilirler. Gümüş, \displaystyle {{[Ag{{(CN)}_{2}}]}^{-}} gümüş siyanür iyonu halinde çözeltiye geçer; altınsa, \displaystyle {{[Au{{(CN)}_{2}}]}^{-}} altın siyanür iyonu haline gelir. Metal, yerini, çinko etkisiyle kompleks iyona bırakarak çöker. Kompleks siyanürler, galvanoplasti (siyanürlübanyolar) yöntemiyle altın ve gümüş kaplamada kullanılırdı. Prusya mavisinden pigment olarak yararlanılırdı.

Siyanürleme, aynı zamanda moleküllere -C ≡ N kümesini sokmak demektir. Siyanürün asetilene olan etkisi, \displaystyle CH\equiv CH+H-C\equiv N\to C{{H}_{2}}=CH-C\equiv N tepkimesine göre, polimerleşmesi ya da vinilklorür, vinil asetat, bütadiyen vb. ile kopolimerleşmesi, yapay dokuma lifi ve yapay kauçuğun (Orlon, perbünan, vb.) üretimine yol açan bir monomer olan akrilik nitril ya da akrilonitrili verir. Aynı biçimde, aldehitlere, metilketonlara ve siklanonlara olan etkisi, önemli bireşim araçları olan siyanhidrinleri oluşturur (asetonla, polimerleşmesi metakrilik reçineler veren metakrilik esterler elde edilir). Ayrıca, siyanürleme, çeliklerin yüzeyini işleme yöntemidir ve nitrürlemeye benzer.


Leave A Reply