Soba nedir, ne işe yarar? Soba nasıl çalışır, çeşitleri nelerdir, yakıt olarak ne kullanılır? Soba hakkında ansiklopedik bilgi.
Soba; Evlerin, iş yerlerinin ısıtılmasını sağlayan bir araçtır. Birçok çeşitleri vardır. Bütün sobaların ortak özelliği, içinde elde edilen ısıyı dışarı ileterek çevresindeki havayı ısıtmalarıdır.
Soba içinde ısı elde etmek için de birçok yol vardır. Bunlardan en basiti, ilk çağlardan beri kullanılanı, soba içinde bir yakıtı ateş haline getirmektir. Buna yakma deriz. Cisimler ısıtılırsa, belli bir sıcaklık derecesinden sonra artık bizim dışarıdan ısı vermemize ihtiyaç duymadan yanmaya başlarlar. Yanan her cisim dışarıya ısı verir. Cisim tamamen yanıp geriye yanmayan kül kalıncaya kadar bu ısı verme olayı sürer. Cisimlerin kendiliklerinden yanarak ısı vermeye başladıkları sıcaklık dereceleri çok değişiktir. Bu yüzden yanan cisimleri önce bizim bu sıcaklık derecesine çıkarmamız gerekir. Meselâ, odunu yakmak İçin önceden çıra, gaz gibi cisimler kullanılır. Bu cisimlerin yanmasıyla ortaya çıkan ısı odunu alev alma sıcaklığına kadar ısıtır. Bu sıcaklıktan sonra ise odun yanmaya, ısı vermeye başlar.
Soba Nasıl Çalışır?
Yanan cisimler, yanmaları sırasında bazı gazlar çıkarırlar. Bu gazların insanlara zararlı olmalarını önlemek için sobanın borularından geçen duman bacadan havaya atılır. Boruların, bacanın sobanın yanmasında da önemli bir yeri vardır. Dumanların rahatça yukarı çıkması sağlanamazsa soba iyi yanmaz. Yanma olayının sürmesi için daima oksijen gerekir. Soba odanın havasında bulunan oksijeni içeri emerek içindeki yanıcı cisimlerin yanmasını sağlar. Yanma sonunda ortaya çıkan dumanlar dışarıya kolayca atılamaz da sobanın içinde kalırsa, oksijenin emilmesi güçleşir, sobaya yeteri kadar oksijen girmez. Bu yüzden de soba iyi yanarak çevresini ısıtamaz. Dumanları dışarı atmayı yeterince yapamayan bacalara “iyi çekmiyor” denir. Sobaların iyi yanması, dolayısıyla iyi ısıtması için boruların, bacanın dumanları kolayca dışarı atacak biçimde olması gerekir.
Yakıtlar Nelerdir?
Sobalarda çeşitli yakıtlar kullanılır: Odun, çeşitli kömürler, sıvı yakıtlardan petrol, gaz halindeki yakıtlardan havagazı, daha başka yanıcı gazlar yakan sobalar vardır. Bu sobaların birbirlerinden değişik yanları bulunmakla birlikte ısıtma esasları hep aynıdır. Bunlar, kullanıldıkları bölgelere göre başka küçük değişmeler de gösterirler. Meselâ odunun bol olduğu yerlerde odun sobası, linyitin bol olduğu yerlerde linyit sobası daha elverişlidir. Ayrıca, bazı bölgelerin özel yakıtlarını kullanan sobalar da vardır. Meselâ yurdumuzda bazı bölgelerde fındık kabuğu, bazı bölgelerde tahta talaşı, bazı bölgelerde de hayvan pisliğinden yapılan, «tezek» adı verilen özel bir yakıt ısınma aracı olarak kullanılır. Bu yakıtların sobalarında da bazı değişiklikler bulunur.
