Sokullu Mehmet Paşa Kimdir? Osmanlının Dahi Sadrazamının Hayatı ve Dönemi Olayları

10
Advertisement

Sokullu Mehmet Paşa Kimdir? Osmanlı sadrazamlarından Sokullu Mehmet Paşa hayatı, biyografisi, dönemi ile ilgili bilgi.

SOKULLU (SOKOLLU) MEHMET PAŞA, Osmanlı sadrazamı (Sokoloviç/Bosna 1505 – İstanbul 1579). Kanuni Sultan Süleyman‘ın ilk yıllarında devşirildi, Edirne Sarayı’nda eğitildi, İstanbul’da Enderun‘a alındı, hazine ve hasodada çalıştı, sırasıyla rikabdar, çukadar, silahtar ve kapıcıbaşı oldu. 1546’da sancakbeyliği rütbesiyle kaptanıderyalık görevine getirildi. 1549’da Rumeli Beylerbeyliği’ne atandı, 1551’de Avusturya ile Osmanlı Devleti arasındaki Erdel Seferi’ne gönderildi. Erdel’ i ve 12 kaleyi, ertesi yıl Tamışvar Kalesi’ni ele geçirdi.

Sokullu Mehmet Paşa

Sokullu Mehmet Paşa

İran Seferi sırasında, Rumeli askeriyle Tokat’ta kışladı. Kanuni Amasya’ya geldiği sırada, üçüncü vezir rütbesiyle Divan üyeleri arasına katıldı. Düzmece Mustafa olayını bastırdıktan sonra, 1559’da Şehzade Selim ile Şehzade Bayezit arasındaki savaşta, Selim‘den yana olunca savaşın kazanılmasında büyük etkisi görüldü. 1561’de ikinci vezirliğe yükseldi.

1565’te Semiz Ali Paşa’nın ölümüyle boşalan sadrazamlığa atandı.

Sokullu Mehmet Paşa, Erdel Avusturya üzerine sefer açılmasına karar verdi. Yaşlı Kanuni Sultan Süleyman‘ın da katıldığı bu seferde Zigetvar Kalesi ele geçirildi. Zigetvar Kalesi’nin alınmasından üç gün önce ölen Kanuni‘nin yerine geçen oğlu II. Selim, Sokullu Mehmet Paşa’yı görevinde bıraktı, sadrazamını yetkilerini kullanmakta tümüyle serbest saydı. Sokullu bu dönemde, Arabistan, Yemen ve Basra ayaklanmalarını bastırdı; Avusturya ile barış yapıldı. Sokullu Mehmet Paşa, Don ile Volga ırmaklarını bir kanalla birbirine bağlamayı, böylece Asya içlerine ulaşabilmeyi tasarladı.

Sokollu'nun Kanal Projesi

Sokollu’nun Kanal Projesi

Bunun için büyük bir işçi ordusuyla kanal açtırmaya başladıysa da, 1570’te Kıbrıs’ta gelişen olaylar, adanın fethini zorunlu kılınca, kanal işi geri kaldı. Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Kıbrıs’ı ele geçirdi. Haçlı Donanması hazırladılar. Bu donanmayla İnebahtı önlerinde yapılan deniz savaşını kazandıysa da Sokullu Mehmet Paşa, ertesi yıl 300 gemilik büyük bir donanmayı, Kılıç Ali Paşa komutasında Akdeniz’e gönderdi. Bu donanmanın karşısına çıkan olmadı. 1574’te, Tunus ve Halkulvad kaleleri ele geçirildi. Aynı yıl II. Selim öldü. Yerine geçen oğlu III. Murat, Sokullu Mehmet Paşa’yı sadrazamlıkta bıraktı.

Yeni Padişah III. Murat döneminde de bağımsız çalışabildi. III. Murat döneminde Sokullu, özellikle İran cephesinde çıkan olaylarla uğraşmak zorunda kaldı. Sınır sataşmaları yüzünden Sokullu’nun karşı koymasına karşın, İran Seferi’ne karar verildi. Lala Mustafa Paşa’nın komutanlığında başlayan sefer, Sokullu’nun ölümünden sonra da sürdü. Öte yandan Lehistan tahtına Erdel Voyvodası Bathory oturdu, Osmanlı egemenliğini kabul ettiği gibi, Kırım hanına da vergi vereceğini belirtti.

Advertisement
Sokullu Mehmet Paşa

Sokullu Mehmet Paşa

Sokullu Mehmet Paşa, ölümünden az önce, Kuzey Afrika’daki gelişmelere de karışma fırsatını buldu, Fas Osmanlı yönetimini kabul etti. Sokullu Mehmet Paşa, 15 yılı bulan sadrazamlığı döneminde devleti başarıyla yönetilmesine karşın, birçok da düşman edinmişti. Bir gün ikindi divanı sırasında derviş kılığındaki bir katilin hançeriyle öldürüldü. Sokullu Mehmet Paşa, birçok hayır eseri bırakmıştır. Cami, medrese ve kervansaraydan oluşan bu eserler, İstanbul’da Kadırga ve Azapkapı semtlerinde, Payas ve Lüleburgaz’dadır.

Sokullu Mehmet Paşa Dönemi Olayları ve Kanal Projeleri

Kıbrıs’ın Fethi (1571)

Venedikli’lerin elindeki Kıbrıs, Doğu Akdeniz’deki güvenliğin tam olarak sağlanması ve Akdeniz’deki ticaret gelirlerinin arttırılması amacıyla fethedildi.

İnebahtı Deniz Savaşı (1571)

Kıbrıs’ın fethi üzerine Venediklilerin öncülüğünde oluşturulan büyük bir Haçlı donanması inebahtı Körfezi’ndeki Osmanlı donanmasını ani bir baskınla imha etti.

Bu savaş sonrasında bir yıl içinde yine sayıca kalabalık bir Osmanlı donanması oluşturulup Akdeniz’de yeni fetihler yapılmasına rağmen İnebahtı yenilgisinde ölen tecrübeli denizcilerin yeri doldurulamadığı için Osmanlı donanması zamanla zayıflamıştır.

Tunus’un Fethi (1574)

ispanyolların elindeki Tunus fethedildi.

Lehistan’ın Osmanlı Himayesine Alınması (1575)

Lehistan Osmanlı Devleti ile Rusya arasında büyük bir tampon devlet konumundaydı. Lehistan kralının 1572’de ölümü üzerine Almanya, Fransa ve Rusya kendi destekledikleri kişilerin Lehistan kralı olması için çalışmaya başlamışlardı. Osmanlı Devleti’nin desteklediği Erdel Beyi Baturi Lehistan kralı seçildi. Baturi Osmanlı himayesine girdi. Böylece Osmanlı egemenliği Baltık Denizi’ne kadar ulaşmış oldu.

Advertisement

Fas’ın Osmanlı Himayesine Alınması (1578)

Portekizliler sömürgecilik faaliyetleri sırasında Fas’ı işgal etmek istediler. Fas kralının yardım istemesi üzerine Osmanlı kuvvetleri Vadi’s Seyl Savaşı’da Portekizlileri yendi. Bu olay sonrasında Fas Osmanlı himayesini kabul etti.

Hint Deniz Seferleri’nde ve Fas’ta Osmanlıların Portekizlilerle savaşması; Portekizlilerin sömürgeleşmelerini yavaşlattı. Hollanda ve İngiltere bu durumdan yararlanarak özellikle Pasifik Okyanusu’nda geniş sömürgeler elde ettiler.

İngiltere’ye Kapitülasyonlar verilmesi (1580)

III. Murat Dönemi’nde ingiltere’ye Fransa’ya tanınan kapitülasyon hakları verildi. Bu gelişme sonrasında ingilizlerin Akdeniz’deki etkinlikleri arttı.

Süveyş Kanalı Projesi (1568)

Coğrafi Keşifler sırasında Ümit Burnu’nun keşfedilmesi sonucunda Akdeniz ticareti önemini kaybetmişti. Fakat Akdeniz ile Kızıl Deniz arasında bir kanal kazılırsa Hindistan’a giden deniz yolu kısalacağı için Akdeniz ticaretini yeniden canlanacaktı. Böylece Coğrafi Keşifler’in olumsuz etkileri kısmen ortadan kaldırılacaktı.

Bu amaçla projeler hazırlandı fakat uygulanamadı. 1869’da bir Fransız şirketi tarafından Süveyş Kanalı açıldı. Fakat 1881’de Mısır ingilizler tarafından işgal edildiği için bu kanalın Osmanlı Devleti’ne büyük bir faydası olamadı.

Don – Volga Kanal Projesi (1569)

Osmanlı Devleti Karadeniz’e dökülen Don Nehri ile Hazar Deniz’ine dökülen Volga Nehri’ni bir kanal kazarak birleştirmeyi amaçladı. Osmanlı Devleti böylece;

  • Bölgedeki ipek Yolu ticaretini canlandırmayı,
  • Bölgedeki Osmanlı hakimiyetini artırmayı,
  • Karadeniz’den nehirler yoluyla Hazar Denizi’ne donanma göndererek İran’ı doğudan kuşatmayı,
  • Avrupa fetihlerinde iskan etmek için ihtiyaç duyulan Müslüman Türk nüfusa doğrudan ulaşmayı amaçlamıştır.

Fakat Kırım Hanı’nın bölgedeki Osmanlı hakimiyetinin artmasını istememesi ve Rus ordularının saldırıları nedeniyle kanal açma çalışmaları yarım kaldı.

Karadeniz – Marmara Kanal Projesi (1591)

1591’de Marmara Deniz’i, iznik Gölü ve Sakarya Irmağı arasında kanal kazılarak Marmara Denizi ile Karadeniz’in birleştirilmesi amaçlandı. Fakat bu proje gerçekleştirilememiştir.


10 yorum

  1. İsmail sevinç on

    Valide Nurbanu Sultanın musevi olması hasebiyle Musevileri himaye etmesiYasef Nasinin sırf Musevi olması sayesinde sarayda nüfus kazanmış olması. Kanuni Sultan Süleymanın son dönemlerinde saraya gelen ve Avrupadaki yahudi dönmesi tutukluları padişaha yazdığı tehditname ile papanın emri ile serbest bıraktıran biri idi. Fransadan alacağı 150000 ekü için padişaha name yazdırmış, bu arada Şehzade selime giden 50000 düka para ve 30000 dükalık mücevheri Kütahyaya o götürmüş. Seliminde güvenini kazanmıştı. Ancak Sokullu Mehmet Paşa sürekli onun hareketlerini takip ettiğinden ondan hoşlanmazmış. Halasının İstanbulda bankası varmış. Nasi dahili işlere karışmazmış. Onun bütün düşüncesi memleketin servetini eline almak ihracatından yüksek düzeyde yararlanmaktı. Sokullu Mehmet paşa padişahı onun çabalarına karşı uyarmak istermiş ama padişahıda Nurbanu Sultan idare ediyor ya söz geçiremezmiş. İstanbulda sikke raicinin değişmesine sebep yahudilermiş.Ticaret sanayi gümrük ve intizam işleri neredeyse tamamen Yahudilerin elindeymiş. Yasef nasi devletin ticari ve mali işlerini saray vasıtasıyla eline geçirmiş. Kendisine verilen Nakşa adasından müslümanları atmış Sokullu buna engel olamamış. Nasi şahsi servetini arttırmak için sarayı ve divanı kendi işleriyle meşgul ettiği gibi İstanbulda ticaretle meşgul yahudilerde akçelerini kırarak sikkelerin bozulmasına sebebiyet verdi.1573 senelerine doğru kırık akçelerin zararları görülmeye başlandı. Sokullu buna engel olmaya çalıştı. (Osmanlıyı yahudiler yoluyor hazine açık veriyor)
    Sokullunun sedaretinde İstanbulun ticareti ve istanbulun gümrükleri yahudilerin elinde idi.Yasef Nasi, Yahudi karısı Kira İstanbul gümrüklerini hemen hemen ellerinde tutuyor gibiydiler. Gümrüklerde çalışanlar hep yahudiydi. Bu mesele tüccarların hep dikkatiniçekiyor islamiyete zarar veriliyor diye saraya şikayet ediyorlar bir sonuç alamıyorlardı. Bu durum 1580 de isyana bile sebep oldu.Sarayda Dünyanın en büyük devleti olan Osmanlı Türkiyesinin mali kaynaklarını avucunun içine alan Yahudi Nasi Yemen sorunu durur iken Kıbrısa sefer ettirip Venedikle arayı bozdurmuş. Padişahtan başka şeyhülislam Ebu Suudada her dediğini yaptırırmış. Padişaha devlete sefer için faizli borç para bile verirmiş. Sokullu Mehmet Paşa Mısır tarafında Suveyş kanalını yaptırıp açtıracakmış Yahudi Nasi buna engel olmuş. Sarayda Sultan Murad döneminde dahi yahudi nüfusu hala geçerliymiş. Yasef (Yusuf)Nasi bermutad iltizamlarıyla ve ticaretiyle meşgulmüş. Saraya girip çıkan İstanbul gümrüklerini avucunun içine alan Yahudi Karısı meşhurmuş. Hiraçe (Kira) adında.
    İstanbulda padişaha hediye getiren yabancı devlet elçileri ayridan Yahudi Nasiyede hediye getirir olmuşlar. Bunlar hep Nurbanu Sultanın yahudi asıllı olmasından kaynaklanıyormuş.
    Yahudi Yasef Nasinin Sokullu Mehmet paşaya kastı can derecesinde düşman olduğu biliniyor. 12 ekim 1579 da her zaman yaptığı gibi harçlık almabahaneiyle Sokullu Mehmet Paşanın yanına gelerek sokulan bir deli onu hançerleyerek şehit etti. Deli hemen öldürüldü. Bu işte Yahudi Nasinin ne derece parmağı vardı soruşturulmadı bile. Sokullunun başka düşmanlarıda vardı. Bunlar soruşturulmadı. Paşa öldüğüyle kaldı.

  2. İsmail sevinç on

    Ben her ne kadar bu bilgileri derleyip toplasamda olay adi bir cinayet olayıda olabilir. Cinayetten evvel Sokullu Paşanın Sultan Murad hüdavendigar gibi şehit olmak üzere dua etmesi, sanki üzerine siyasi düşmanları tarafından kurulan planları hissetmiş olduğu ve buna göre bir akibet beklediği, yada öldürüleceğini önceden rüyasında gördüğü buna göre bu duayı ettiği sonucuna varılabilir. Yada az sadaka çok belayı giderir sözünün gereği her zaman para yardımı yaptığı Boşnak deli bu sefer para yardımı alamayınca çekip hançeri paşayı şehit etti.

  3. Sokullu zaten rüstem paşanın ve hürremin adamı olduğu için Turgut reisin hakkı yenilerek barbaros hayrettin paşanın yerine geçirilmişti, sadece nurbanu hatun değil tüm padişahlarımızın anneleri sonradan müslüman olmuşlardır hiç birisi müslüman değillerdi.

  4. Osman BULUT on

    ….:::::::….. 1. Fatih devletin bekası için kardeş katline izin vermesi bir kusur değil mi ? 2. Fatih , Osmanlı ‘ nın kuruluşundan beri devlet yönetiminin önde gelen ÇANDARLI SÜLALESİNİ yönetimden uzaklaştırıp yerine devşirmelerin getirilmesi Osmanlının çöküşünü hazırlamıştır. 3. Araştırma ,soruşturma yapmadan kurulan tuzaklara inanmanın sonucu devleti çökertme yöntemlerinden biri olmuştur.

Reply To İsmail sevinç Cancel Reply