1940 sonrası Türk Edebiyatı. 1940 yılından sonra Cumhuriyet Son Dönem Türk Edebiyatının özellikleri, şairleri ve yazarları kimlerdir, hakkında bilgi.
Son Dönem Türk Edebiyatının Özellikleri
1940 yılından günümüze kadar, ülkemizde siyasal, toplumsal ekonomik alanlarda büyük değişimler yaşanmıştır. Yapılmış olan devrimler, patlak veren II. Dünya Savaşı, kıtlık yılları, çok partili sisteme geçişimiz, Birleşmiş Milletlere, NATO’ya üye oluşumuz, çeşitli düşünce akımları; kişi, aile, toplum ve devlet hayatıyla birlikte edebiyat dünyamızı da etkilemiştir. Bu etkiler altında gelişen Son Dönem Türk Edebiyatı genel olarak şu özellikleri taşır:
Özellikleri
1. Edebi eserler, yalın bir dille kaleme alınmıştır. Önceki dönemlerde sanatlı bir dille eser vermiş olan yazarlardan bazıları, eserlerindeki dili yalınlaştırma gereği duymuşlardır.
2. Şiirde; “Garipçiler“, “Hisarcılar” ve “İkinci Yeni” olmak üzere üç önemli hareket görülmüştür.
a. Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Oktay Rıfat Horozcu’nun birlikte yayımladıkları “Garip” (1941) adlı kitap la başlayan hareketin bir adı da “Birinci Yeni”dir. Bu harekete katılan şairler; şiirde ölçü, uyak, edebi sanatlar, şairanelik gibi bütün geleneksel anlayışlara karşı çıkmışlardır. Garipçilere göre şiir, yalnız yüksek zümreye değil, sıradan insana da seslenmelidir. Günlük hayattaki en basit olaya kadar herşey şiire konu olabilir. Şiir, günlük konuşma diliyle yazılmalıdır. Birinci Yeni veya Garipçiler, Türk şiirini temelden değiştirmeyi amaçlamışlar, genç sanatçılar üzerinde hayli etkili olmuşlardır.
b. Hisarcılar, Garipçilerin geleneği reddeden anlayışlarına tepki olarak 1950 yılında yeni bir hareketi başlatmışlardır. Mehmet Çınarlı, İlhan Geçer, Munis Faik Ozansoy, Mustafa Necati Karaer, Gültekin Samanoğlu gibi şairler Hisar dergisi çevresinde toplanarak edebiyatta geleneği reddeden bütün anlayışlara karşı çıkmışlardır. 1980’lere kadar devam eden Hisarcılar hareketi, geleneğe bağlı pek çok şair ve yazarın yetişmesine zemin hazırlamıştır.
c. Türk şiirini etkileyen bir başka hareket İkinci Yeni adıyla ortaya çıkmıştır. Turgut Uyar, İlhan Berk, Ece Ayhan, Cemal Süreya, Edip Cansever, Sezai Karakoç gibi bu harekete katılan şairler de şiire yenilik getirmek istemişlerdir. Türkçenin yapısını bozmuşlar, o güne kadar kullanılmamış sözcük ve tümceler kullanmışlar, anlamca kapalı şiirler yazmışlardır.
3. Bu dönemde, hiçbir harekete katılmayıp kendilerine özgü şiirlerini geliştiren şairler de vardır. Arif Nihat Asya, Ahmet Muhip Dıranas, Behçet Necatigil, İsmet Özel, Cahit Zarifoğlu, Attila İlhan bunlardan birkaçıdır.
4. Pek çok şair ölçü ve uyak kurallarına uymamış, serbest nazım biçimiyle şiirler yazmıştır. Klasik Türk edebiyatı ve Türk halk edebiyatı nazım biçimleriyle şiir yazanlar da olmuştur.
5. Son dönem şiirimizde en çok, memleket sevgisi, mitoloji, Atatürk sevgisi, çocukluk yıllarına özlem, modern hayatın getirdiği sıkıntılar, ideolojik yaklaşımlar, mistik duygular gibi konu ve temalar işlenmiştir.
6. Son dönem roman ve öyküsünde genellikle toplumu ilgilendiren konular ele alınmıştır. Köy hayatı, iş ve işçi sorunları, köyden kente göç, gecekondu hayatı, kuşaklar arası çatışmalar, çeşitli düşünce akımları, Türk tarihi, Türk toplulukları ve devletlerinde yaşayan insanlar, yurt dışında çalışanların hayatı, ekonomik sıkıntılar, yalnızlık sıkça işlenen konulardır. Köy hayatı, köyden kente göç, işçi sorunları gibi konuları; Samim Kocagöz, Sabahattin Ali, Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Orhan Kemal, Kemal Tahir, Yaşar Kemal gibi yazarlar eserlerinde ağırlıklı olarak işlemişlerdir.
Sait Faik Abasıyanık, Oktay Akbal, Haldun Taner gibi yazarlar daha çok büyük şehirde yaşayan insanların hayatıyla ilgili eserler vermişlerdir. Bu dönemde Türk tarihini, dış Türkler konusunu, işçi, köylü, memur, emekli sorunlarını, yurt dışında çalışanların sorunlarını milli edebiyat çizgisinde, yeni gelenekçi bir yaklaşımla işleyen roman ve öykü yazarlarından bazıları şunlardır: Tarık Buğra, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Tahir Kutsi Makal, Sevinç Çokum, Mustafa Kutlu vb.
7. Adalet Ağaoğlu, Bilge Karasu, Oğuz Atay, Füruzan, Tomris Uyar, Selim İleri, Buket Uzuner, Orhan Pamuk… son dönemde tanınmış öykü ve roman yazarlarıdır.
8. Cengiz Dağcı ve Cengiz Aytmatov, Türk cumhuriyetlerden oldukları halde eserleri Türkiye’de basılan ve çok okunan son dönem roman ve öykü yazarlarıdır.
9. Bu dönem öykü ve romanları dil ve üslüp bakımından genellikle yalındır.
10. Konular daha çok gerçekçi bir biçimde ele alınmıştır. Konularını soyut ve postmodern biçimde anlatan yazarlar da vardır.
11. Son Dönem Türk Edebiyatı tiyatro açısından da önemli gelişmeler göstermiştir. Şehir ve köy hayatı, aile yapısı, Osmanlı tarihi ile ilgili konuları başarıyla yansıtan yazarlar yetişmiştir. Haldun Taner, Tarık Buğra, Necati Cumalı, Orhan Asena, Recep Bilginer, Refik Erduran, Turan Oflazoğlu, Yahya Akengin başlıca tiyatro yazarlarıdır.
12. Son dönemde deneme, eleştiri türlerinde de başarılı eserler verilmiştir. Nurullah Ataç, Ahmet Hamdi Tanpınar, Suut Kemal Yetkin, Mehmet Kaplan, Cemil Meriç, Fethi Naci, Nermi Uygur, Memet Fuat, Doğan Hızlan başlıca deneme ve eleştiri yazarlarıdır.
13. Bu dönemde Fuad Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Vasfi Mahir Kocatürk, Nihat Sami Banarlı, Agah Sırrı Levent ve Ahmet Kabaklı edebiyat tarihi alanında önemli çalışmalar yapmışlardır.
