ilkel gezegen, protoplanet olarak da bilinir, astronomi kuramında, Güneş sisteminin oluşumu sırasında yoğunlaşarak gezegene dönüştüğü varsayılan gaz ya da toz bulutu burgacıdır. Sistemin merkez kesimi (ilkel yıldız) büzülür ve ısınırken, ışınımının artan basıncıyla özellikle merkeze yakın ince ve gevşek maddelerin uzaklaşarak dağıldığı kabul edilir.