Sosyolojide toplumların çeşitli ölçütlere göre sınıflandırılması nasıldır? Düşünsel, ekonomik ölçütler ve toplumlar hakkında bilgi.
Toplumların Çeşitli Ölçütlere Göre Sınıflandırılması
Toplum sınıflandırmalarında genellikle düşünsel ve ekonomik ölçütler temel alınmıştır:
Düşünsel ölçüt
Toplumları düşünsel ölçüte göre sınıflandıran Auguste Comte (1798-1857), insan zihninin geçirdiği evrimle toplumsal yaşam arasında paralellik kurmuştur. Toplumsal gelişimi, üç döneme ayırarak sınıflandırmıştır. Bunlar; teolojik dönem, metafizik dönem ve pozitif dönemdir. Teolojik dönem, olayların nedeninin dinle açıklandığı dönemi ifade eder. Metafizik dönem, olayların nedenlerinin doğaüstü güçlerle açıklandığı dönemdir. Pozitif dönem ise olayların nedenlerinin gözlenebilir olaylarla açıklandığı dönem olup bu dönemde insanlar bilime ve bilimin kılavuzluğuna güvenirler.
Ekonomik Ölçüt
Toplumları ekonomik ölçüte göre sınıflandıran Karl Marx (Karl Marks, 1818-1883), bu sınıflandırmayı, toplumdaki üretim biçimlerini ve bu üretim biçimlerinin toplumsal ilişkilere etkisini göz önünde bulundurarak yapmıştır. Ona göre toplumlar altı aşamadan geçer. Bunlar; 1. ilkel komünal toplum, 2. Köleci toplum, 3. Feodal toplum, 4. Kapitalist toplum, 5. Sosyalist toplum, 6. Komünist toplumdur.
Günümüzde homojenlik, yönetim biçimi ve temel ekonomik etkinlikler açısından da çeşitli toplum sınıflandırmaları yapılmaktadır.
• Homojenlik açısından toplumlar, geleneksel toplumlar ve kent toplumları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel toplumlar, kendi içine kapalı, diğer toplumlarla ilişkileri az olan toplumlardır. Bu tip toplumlarda farklılaşma ve iş bölümü azdır. Resmi olmayan denetim söz konusudur. Kent toplumlarının ise nüfusları fazladır. Farklılaşma, iş bölümü ve uzmanlaşma artmıştır. Bu tür toplumlar yeniliklere açıktır. Toplumu oluşturan bireyler din, ırk, dil ve kültür açılarından farklılık gösterirler. Resmi denetim ve çıkara dayalı ilişkiler söz konusudur.
• Yönetim biçimi açısından toplumlar, kapalı ve açık toplumlar olmak üzere ikiye ayrılır: Kapalı toplumlarda yönetim biçimi monarşidir. Toplumu oluşturan bireylerin hak ve özgürlükleri anayasa ve yasalarla tanınıp korunmamıştır. Açık toplumlar ise demokrasiyle yönetilen toplumlardır. Bu toplumlarda insan hak ve özgürlükleri anayasa ve yasalarla güvence altına alınmıştır.
• Temel ekonomik etkinlik açısından toplumlar; tarım, sanayi ve sanayi sonrası toplumlar olarak sınıflandırılır. Tarım toplumlarında temel ekonomik etkinlik tarım ve hayvancılıktır. Üretimde insan ve hayvan gücünden yararlanılır. Sanayi toplumları makineleşmenin yaygın olduğu toplumlardır. Bu toplumlarda üretim kişişel gereksinimlerin karşılanması için değil, kâr amacıyla yapılır. Sanayi sonrası toplumları ise gelişmiş teknolojiye sahip olan toplumlardır. Merkeziyetçi yönetim yerine genellikle yerel ve bölgesel yönetim vardır. Mal değil, bilgi üretimi önemlidir. Bu nedenle sanayi sonrası toplumlar bilgi toplumu adını da alır. Bu topluklarda insanlar bireysel yeteneklerini en üst düzeyde geliştirme çabası içindedirler.
