Sosyolojik araştırmalarda veri toplama teknikleri nelerdir? Veri toplama tekniklerinin uygulanması, özellikleri nelerdir, hakkında bilgi.
Sosyolojik Araştırmalarda Veri Toplama Teknikleri
Bilimin amacını gerçekleştirmek için izlediği yolların tümüne bilimsel yöntem derin. Doğa bilimlerinde de sosyal bilimlerde de bilimsel yöntemden yararlanılır. Bilimsel yöntem, amacına ulaşmak için bazı bilgi toplama araçlarından yararlanır. Bu araçlara araştırma tekniği, toplanan bilgilere de veri denir.
Herhangi bir araştırma tekniğinin uygulanmasında iki yol izlenir. Bunlar, tam sayım ve örneklemedir.
Bir araştırma alanına giren obje ya da bireylerin tümü evren adını alır. Araştırma tekniğinin evrenin tüm birimlerine uygulanmasına tam sayım denir. Örneğin; bir fabrikada çalışan işçilerin tümü üzerinde yapılacak bir çalışma, tam sayım çalışmasıdır. Tam sayımın yapılabildiği evrenler, toplu hâlde bulunan ve sayıları az olan evrenlerdir.
Toplum biliminde incelenecek konuların evrenleri genellikle büyüktür. Evren içinde yer alan tüm elemanları ayrıntılarıyla incelemek; gerek zaman, gerekse maddi koşullar açısından olanaksızdır. Bu nedenle, evrenin tümü yerine onu temsil edecek nitelikte bir parçası seçilir ve inceleme o parça üzerinde yapılır. Evrenin içindeki birimleri temsil etmek üzere seçilen parçaya örneklem, yapılan seçim işlemine de örnekleme denir.
Örneklem, evreni temsil yeteneği taşımalı ve yeterli büyüklükte olmalıdır. Örnekle-min, seçildiği evrenin niteliklerini yanlılığa yol açmadan yansıtmasına evrenin temsil niteliği adı verilir. Örneğin; bir ülkede seçmenlerin siyasi eğilimleriyle ilgili olarak örneklem yalnızca bir ilden seçildiğinde, alınan sonuç; o ülkenin tüm illerinin siyasi eğilimlerini temsil yeteneğini taşımaz.
Örneklemin yeterli büyüklükte olması, örnekleme seçilen birimlerin yeterli sayıda olmasıdır. Eğer evren homojen (eş türden) parçalardan oluşuyorsa küçük bir örneklem yeterli olabilir. Fakat evren birbirine benzemeyen birimlerden oluşuyorsa örneklemin daha büyük olması gerekir.
Sosyoloji, bilimsel yöntemi kullanırken pek çok araştırma tekniğinden yararlanarak veri toplar. Sosyolojide kullanılan başlıca araştırma teknikleri arasında anket, monografi, olay incelemesi, sosyometri, gözlem ve istatistik analiz sayılabilir.
a. ANKET
b. MONOGRAFİ
c. Olay İncelemesi
Ele alınan olayı, tüm yönleriyle ve ayrıntılarıyla ele alarak onun kendisine özgü niteliklerini ortaya çıkartmayı amaçlayan bir tekniktir. Toplumsal olayları konu edinen sosyoloji, olay incelemesi tekniğini kullanarak incelediği olaya bütünsel olarak yaklaşabilirle imkânı bulur. Buna göre olay incelemesi tekniğiyle;
• Olayın ortaya çıktığı koşullar,
• Olayla ilgili kişi ve gruplar,
• Bunların farklı davranışlarda bulunma nedenleri,
• Olayın sonuçları,
• Olayın sonuçlarının insanları nasıl etkilediği ortaya konulur.
Olay incelemelerinde çeşitli belgelerden ve kişilerin yaşam öykülerinden yararlanılır. Mektuplar, anılar, öz eleştiriler, mahkeme kayıtları, haberler, röportajlar gibi belgeler incelenir. Olayla ilgisi olan kişilerin yaşam öyküleri araştırılır.
d. SOSYOMETRİ
e. Görüşme (Mülakat)
Görüşme; bilgi alınacak kişilere, biçimlendirilmiş bir soru cetveline bağlı kalarak veya bundan bağımsız olarak sorular sorulmasına dayalı bir gözlem yoludur. Bu teknik, araştırılan konuda sözlü olarak bilgi toplamaya dayanır. Görüşme sırasında önceden hazırlanmış sorular görüşmeci tarafından sorularak cevaplar kaydedilir.
Görüşme tekniği ankete göre esnek bir gözlem tekniğidir. Görüşme ile daha derin bilgiler elde edilir ve görüşmeciyle yanıtlayıcı arasında iki yönlü etkileşim kurulur. Buna göre görüşme tekniği araştırmacıya;
• Görüşülen kişinin konuya ilgisini çekme,
• Anlaşılmayan soruları tekrarlayabilire,
• Derinlemesine bilgi edinebilme olanağını sunar.
Görüşme sırasında edinilen bilgilerin kalıcı olması için kamera ve ses kayıt cihazları kullanılabilir. Görüşme tekniği ankete göre daha az üyeli küçük gruplara veya bilgi alınacak kişilerle karşı karşıya uygulanabilen bir yöntemdir.
