Sosyolojinin yöntemleri nelerdir? Sosyolojinin kullandığı çalışma yöntemlerinin özellikleri, açıklamaları ve hakkında bilgi.
SOSYOLOJİ’NİN YÖNTEMLERİ:
Sosyoloji, bilimlerinin genel yöntemleri olan, tümevarım, tümdengelim ve andırmayı kendi konusuna uygun olarak kullanır. Böylece, sosyolojinin kendine özgü yöntem ve teknikleri oluşmuştur. Sosyolojik araştırmada kullanılan belli başlı yöntem ve teknikler şunlardır:
A) Yöntemler:
a) Tarihsel yöntem (genetik yöntem): Bu yöntem, toplumsal olayların geçmişini veya bugüne yansımasını gösteren tarihsel verilerden yararlanmayı gerektirir. Toplumsal olayları tarihsel gelişimleri içerisinde inceleyen bu yöntemi ilk kez A.Comte kullanmıştır. Bu yöntemi, sosyolojinin kurucularından E. Durkheim de “dinsel yaşamın ilkel biçimleri” ni incelerken etnografik yöntemle birlikte uygulamıştır.
b) Karşılaştırma yöntemi: Belirli bir toplumla, aynı tipteki toplumlarda oluşan olaylar karşılaşürılır; ya da farklı toplumsal tiplere ait olgular ve olaylar karşılaştırılabilir. Sosyolojide deneyin olanaksızlığından ileri gelen boşluklar bu yolla kapatılmaya çalışılır. Örneğin, bir seçim döneminde, belirli bir propagandanın etkisi altında kalmış gruplarla, diğer gruplar arasmda yapılacak bir karşılaştırma, propagandanın oy farklılaşması üzerindeki etkilerini ortaya koyabilir.
c) Monografi yöntemi: Yarı yöntem, yarı teknik karışımı bir yaklaşımdır. Aile veya köy gibi belirli bir toplumsal grubun, belirli bir plan içinde tüm ayrıntılarıyla incelenmesi bu yöntemi anlatır. Bu yöntem “Le Play”in adıyla da anılan, “sosyal bilim” okulu tarafından ortaya atılmış ve uygulanmıştır. Amaç, temsil gücü olan tek bir araştırma nesnesinden hareketle, tümenvarımcı bir yaklaşımla toplumsal yasalara varmaktır. Örneğin, Le Play ve arkadaşları, “işçi ailesi’ni bütün ayrıntılarıyla incelemiş, buradan genellemelere ulaşmaya çalışmışlardır. Günümüzde, “köy, mahalle, fabrika, atölye monografileri yapılmaktadır.
Le Play okulu, toplumsal olguları açıklamada “coğrafi etmenleri” temele almıştır. Bu anlayışa göre, “Nüfusun toprak üzerinde yayılması, nüfus sıklığı, ırk farkı, ekonomik, siyasal ve toplumsal örgütlerin karakteri, toplumların gelişmesi ve çözülmesi, dinsel inançlar, aile ve evlenme biçimi, suçlar, şiir, edebiyat, uygarlık gibi ne kadar toplumsal olay varsa, hepsi de coğrafya etmenlerinin eseridir.” Örneğin, “Asya bozkırlarında zaman zaman görülen kuraklığın yol açtığı göçler, katı bir hiyerarşiye (sıra düzen) ve güçlü geleneklere dayanan geniş aile yapısını ortaya çıkarmıştır. insanları ayrı ayrı yerleşmeye zorlayan Norveç fiyortları ise bireyciliğe yol açmıştır.”
B-Teknikler:
a) Gözlem: Kendiliğinden oluşan ya da bilinçli olarak hazırlanan olayları, belirledikleri sırada sistemli ve amaçlı bir biçimde incelemektir. Bu anlamda sosyolojide gözlem deneyi de kapsar. Her bilim işe gözlemle başlar ve sonunda vardığı sonuçlan yine gözlemle denetler. Gözlemci ya olgunun içine katılarak (bizzat içinde yaşayarak) ya da olgunun dışında kalarak gözlemi gerçekleştirir. Birinci biçim olan “katılımlı gözlem” de araştırmacının kendini toplulukla özdeşleştirmesi tehlikesi daha çok olduğu için, ikinci biçim tercih edilmektedir.
b) Görüşme (mülakat): En sık başvurulan tekniklerden biri olan bu teknik özünde “karşılıklı konuşma”ya dayanır. Ancak, bu konuşmada veya uygulamada önceden belli ölçülere göre oluşturulmuş sorular kullanılır. Belli kişilerle, belli aralıklarla yinelenen görüşmelere “panel” denir. Soruların, geniş kitlelere uygulanması biçimine de (anket halinde) “survey” adı verilir. Surveyler, çoğunlukla kamuoyu yoklamalarında kullanılır.
c) Tek olay incelemesi (monografi): Yöntemlerde “monografi”ye bakınız.
d) Küme ölçüm (sosyometri): Her toplumun, her grubun bir görünüş şekli “dış toplum” bir de bu görünüşün altında sevgi, nefret, çekim ve itim’e dayanan ve sosyometri testiyle belirlenen “sosyometrik matrix”i vardır. Bu ikisinin çatışması sosyal gerçeği meydana getirir. Bu tekniği A.B.D.’li L.J.Moreno bulmuştur.
e) İstatistik Teknikler: Araştırmada elde edilen veriler üzerinde korelasyon (olaylar arası nedensellik bağının kurulması) ve regresyon (birçok değişkene ilişkin gözlem değerlerinin “grafikler biçiminde” birlikte değişmelerinin gösterilmesi) işlemlerinin yapılmasıdır. Verilerin çizelge ve grafikler biçiminde gösterilmesi onu inandırıcı bir teknik yapmaktadır, ancak dikkatli kullanılmalıdır.
Sosyal olaylarda sonucu etkileyen bir çok etken bulunduğu için regresyon tercih edilir.
