Soyadı devrimi, kanunu nedir? Soyadı kanunu ne zaman ve neden çıkarıldı? Soyadı devriminin tarihi ve içeriği nedir, hakkında bilgi.
Soyadı Kanunu
Soyadı Devrimi; Mustafa Kemal Atatürk’ün gerçekleştirdiği kültür devriminin bir parçasını oluşturan yasal tutumdur (21 Haziran 1934). İsviçre’den alınarak düzenlenen kanun, 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiş, 2 Temmuz 1934 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmış ve 2 Ocak 1935′te yürürlüğe girmiştir. Türk yurttaşlarının belli bir soyadı taşıması ve aile adının devletin nüfus kütüklerinde temel öğe sayılması kararıdır.
Tarihimizde soyadı tekilliğini belirten lakap ve nitelikler yok değilse de, bütün bu yakıştırmalar sözde kalır, çoğunlukla yazı diline, devlet arşivlerine yansımazdı. Örneğin bazı ansiklopediler, takma adları ne olursa olsun bütün Ahmet Paşa’ları, Mehmet Paşa’ları ve a ve m harflerinde verir. Lâkapları geçerli sayılmaz. Bir ailenin bütün bireylerini (ve oraya katılan kadınları) aynı adın içinde anmak, hem uygar bir davranış, hem devlet kayıtları için vazgeçilmez bir koşul sayılmıştır.
Türk ulusunun kurtarıcısı, yeni devletin kurucusu, bütün bu devrimlerin ilk yaratıcısı olan Mustafa Kemal Paşa’ya (Saffet Arıkan’ın önerisi biraz değiştirilerek) TBMM tarafından Atatürk soyadı (24 Kasım 1934) sunuldu. Bu tutumu sürdüren Mustafa Kemal de, ülkü ve savaş arkadaşlarının bazılarına (kazandıkları savaş zaferlerinin, özel mizaçlarının başlıca niteliklerinin, umut ve dileklerini yansıtan onurlandırma isteklerinin birer yansıması olarak) yeni soyadları verdi: Fevzi Çakmak, İsmet İnönü, Fahri Korutürk gibi.
SOYADI KANUNU
Osmanlı Devleti zamanında kişilerin soyadları yoktu. Kişinin adının yanına baba adı, doğum yeri veya bağlı bulunduğu boy yazılırdı. Bu durum çeşitli karışıklıklara sebep oluyordu. Askere alma, okul, tapu ve miras işlerinde büyük zorluklar çıkıyordu. Kişilerin kimliği tam olarak belirlenemediğinden birtakım haksızlıklar olabiliyordu. Toplumsal ilişkilerdeki bu eksikliğin giderilmesi gerekiyordu. Hiçbir bölünmenin olmadığı bir toplumun meydana getirilmesini amaçlayan Mustafa Kemal Paşa bu konu ile de ilgilendi.
21 Haziran 1934’te Soyadı Kanunu çıkarıldı. Buna göre her Türk, kendi adından başka, ailesinin ortak olarak kullanacağı bir soyadı alacaktı. Alınacak bu soyadları Türkçe olacaktı. Ahlâka aykırı ve gülünç adlar soyadı olarak alınamayacaktı. Kanunun “yabancı ırk ve millet isimleri”nin kullanımını yasaklayan 3. maddesi; Anayasa’nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı bulunduğu iddiası ile tartışma ve dava konusu olmaktadır. Bu maddeye göre soyadı ‑oğlu ile bitebilirken, Ermenice ‑ian, ‑yan, Slavca ‑of, ‑ov, ‑viç, ‑iç, Rumca ‑is, ‑dis, ‑pulos, ‑aki, Farsça ‑zade, Arapça ‑mahdumu, ‑veled, ‑bin soneklerine izin verilmez.
Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesinden sonra 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından, Gazi Mustafa Kemal Paşaya “Atatürk” soyadı verildi.
