Söz Nedir? Sözlük Anlamı

1. Bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan kelime dizisi, lakırtı, kelam, laf, kavil
2. Bir veya birkaç heceden oluşan ve anlamı olan ses birliği, kelime, sözcük
3. Bir konuyu yazılı veya sözlü olarak açıklamaya yarayan kelime dizisi
“Yer yer birçok türküde rastladığımız beylik sözler de vardı içinde.” – B. R. Eyuboğlu
4. Kesinlik kazanmayan haber, söylenti
“Ortalıkta bir söz dolaşıyor.”
5. Bir işi yapacağını kesin olarak vadetme
“O, sözünde duran bir adamdır.”
6. Müzik parçalarının yazılı metni, güfte
“Şarkının sözleri çok anlamlı.”

Ön söz

Ağız birliği

Anlatımın herhangi bir parçası

Kelimelerin ad, sıfat, fiil, zamir, edat, bağlaç, zarf, ünlem diye adlandırılan türleri

Söz söylemesini iyi bilen, ağzı laf yapan kimse

Söz varlığı

1. Karşılıklı söz söyleme, sözle saldırma, polemik
2. Siyaset, bilim, edebiyat vb. alanlarda yapılan karşılıklı sözlü tartışma, polemik

Bir cümleyi oluşturan kelime türlerinin arasındaki ilişkileri inceleyen ve sınıflamalar yapan dil bilgisi kolu, cümle bilgisi, tümce bilgisi, nahiv, sentaks

İki kişi arasında sözle yapılan tartışma, söz yarışı

Laf ebesi

Konuşması istekle, zevkle dinlenen (kimse)

Bir düşünceyi açıklamak için örnek gösterileceğinde o örneğe giriş olarak söylenen bir söz, söz gelişi, söz misali, temsil, söz temsili, örneğin, mesela, bilfarz

Toplumun ilgisini çeken, çeşitli konuların ele alındığı, karşılıklı şaka ve takılmalarla süslenen program, tolkşov

Sugötürmez

Söz varlığı

Bir kelimenin yerine bir başkasını kullanma biçiminde görülen konuşma bozukluğu, kelime karışıklığı, parafazi

Gençlerin evlenmeleri için ön anlaşma yapılması, sözlenme

Sözü edilen, üzerinde konuşulan, bahis konusu, bahis mevzusu, mevzubahis
“Söz konusu tehlike ise bir yıl sonra doğacak olan ve kurduğu düşlerin hepsi bir anda gerçeğe dönüşüverecek bir çocuktan ibaretti.” – İ. O. Anar

Serbestçe konuşulacak yer

Söz gelişi

Bir çıkar sağlamak için bir kimseyi övme
“Hacı Ömer, beni bir kere de bir söz rüşveti ile yemlemeye çalıştı.” – R. N. Güntekin

Bir konuda bilgisi veya yetkisi olan (kimse)

Bir toplulukta konuşma yapma zamanı
“Bu fırsattan istifade ederek söz sırasını elime geçirmek istedim.” – P. Safa

Söz gelişi
“Değişik yüz görmek, değişik söz işitmek -insanın ne bileyim ben söz temsili bu- gözünü, gönlünü açıyor.” – Y. K. Karaosmanoğlu

Söz söylemesini bilen veya ağzına söz yakışan kimse

Bir dildeki sözlerin bütünü, söz hazinesi, söz dağarcığı, sözcük hazinesi, kelime hazinesi, kelime kadrosu, vokabüler

Söz düellosu

Müzik parçalarının metnini yazan kimse, güfteci

1. Beyinde meydana gelen bir hasar sonucunda kişinin anlama, konuşma, dinleme yeteneklerinde değişik oranlarda ortaya çıkan kaybolma nedeniyle ses çıkarma yeteneği kaybolmadığı hâlde istenilen sözü bulup söyleyememe hastalığı, afazi
2. Konuşma güçlüğü

Dil birimlerinin birbirini izlemesinden doğan ve ardışıklığa dayanan düzen

Sanki, güya
“Bu patlamalar onların kazma seslerini sözüm ona bastıracaktı.” – İ. O. Anar

Kısacası

Söylediğini yerine getiren, sözünü tutan

Kişinin onuruna dokunan, gönlünü inciten söz

Kişinin onuruna dokunan, dayanılması güç söz

Doğrudan doğruya konuşulan veya yazılan konuyu ilgilendirmeyen dolaylı söz, istitrat

Herkesin kullandığı, etkisi kalmamış söz
“Darılma ama bunlar bana hep birtakım beylik sözler gibi geliyor.” – O. C. Kaygılı

Kötü söz

Dokunaklı, kırıcı söz

Sert ve kırıcı söz

Kuru laf

Değişik anlamlara gelebilen, farklı değerlendirilebilen konuşma, lastikli lakırtı

Kitapların giriş kısmına konulan, o eserin konusunu, amacını, işleniş biçimini anlatan yazı, sunuş, söz başı, ön deyi, mukaddime
“Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ön söz yazmadığı roman yok gibidir.” – S. Birsel

Ayıp sayılan veya hakaret olarak kabul edilen, yakışık almayan söz, pis lakırtı

Bir savı klişe biçimine getiren deyiş
“Roman, bu sav sözleri doğrulayacak kara bir ortamın yoklanması sayılabilir.” – S. İleri

Bazı edebî eserlerde yer alan son söz niteliğindeki bölüm, son deyiş, hatime, epilog

Tatlı dil

Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, deme, mesel, sav, darbımesel
“Her atasözü yerleşmiş bir itiyadın, bir âdetin, bir huyun söz biçimine girmesi, böylelikle perçinleşmesi demektir.” – N. Hikmet

Namus ve onur üzerine verilen söz, şeref sözü

Namus sözü
“Vatan için, hürriyet için birbirine verdikleri şeref sözünü tutacaklar, gerekirse bu uğurda silahlarını da kullanacaklar.” – E. C. Güney