Sözlük ne anlama gelir? Sözlük kelimesinin terimler sözlüklerindeki anlamı, deyimler ve birleşik kelimelerin anlamları nedir?
“Sözlük” : Bir dilin bütün veya belli bir çağda kullanılmış kelime ve deyimlerini alfabe sırasına göre alarak tanımlarını yapan, açıklayan, başka dillerdeki karşılıklarını veren eser, lügat
“Türkçe Sözlük, Tarama Sözlüğü, Fransızca-Türkçe Sözlük, Türkçeden Almancaya Sözlük.”
“sözlük bilgisi ” : Sözlükçülük
“sözlük birimi” : Sözlükte madde başı olarak yer alacak anlamlı söz varlığı
“ansiklopedik sözlük” : Alfabetik sıraya göre kelimelerin karşılıklarını geniş bir biçimde veren, özel adları da içine alan sözlük türü
“cep sözlüğü ” : Cepte taşınabilecek ve günlük gereksinime cevap verebilecek nitelikte küçük sözlük
“el sözlüğü ” : Elde ve cepte taşınabilen küçük sözlük.
Sözlük nedir?
Eski Türkçe’de “Lügat” ya da “Kamus” olarak geçen sözlük kelimesi, herhangi bir dilin sahip olduğu kelime haznesinin hem söyleniş hem yazılış şekilleriyle birlikte gösterildiği,; aynı zamanda sözcüğün kendi kökünü de esas alarak başka eklerle birleştiğinde hangi anlamlara geldiğini, nerede ne şekilde kullanılabileceğini gösteren yazılı bir kitapçıktır ya da eserdir. Sözlükle alakalı olan bilime de “Leksikoloji” adı verilmektedir. Sözlük bilimiyle uğraşan kişilere de “leksikografır” denmektedir.
Sözlükler, hangi dile aitse o dilde yer alan neredeyse bütün sözcüklerin anlamlarını açıkladığı gibi başka dildeki anlamlarını da kelimenin yanında parantez içerisinde belirtmektedir. Bir sözcük açıklanırken tüm detaylarıyla birlikte yazılır; o sözcüğün nasıl okunduğu, kökünden türemiş sözcükleri, kullanımına dair bilgi, kendisiyle alakalı bir deyim varsa onun bilgisi, dil bilgisi ve cümle içerisinde nasıl kullanılacağına kadar pek çok ayrıntısı da belirtilmektedir.
Sözlükler genel olarak küçük ya da büyük boyutlardaki kitaplar halinde hazırlanırlar ve tür olarak ansiklopedik sözlük, tek dilli sözlük, kavramsal sözlük, örnekli sözlük, lehçeli sözlük, köken bilimsel sözlük, terimler sözlüğü, çok dilli sözlük, argo kelimeler sözlüğü, atasözleri sözlüğü ve karşılaştırmalı sözlükler olarak pek çok gruba ayrılabilmektedir. Türkçe sözlükler alfabetik sıraya göre A harfiyle başlar ve Z harfindeki sözcüklerin anlamı açıklandıktan sonra biter. Günümüzde en çok kullanılan sözlük türleri, iki dilin kelimelerinin açıklamalarının aynı kitapçık içerisinde olduğu sözlüklerdir. Yeni bir dil öğrenenler ve turistler bol bol bu sözlüklerden faydalanmaktadırlar. Türklerin ilk sözlükleri olarak kabul ettikleri yazıt, Kaşgarlı Mahmud’un yazdığı Türkçe’den Arapça’ya çeviri olan “Divan-ı Lügati’t-Türk”tür.
