Ülkeler Rehberi Sri Lanka – Sri Lanka ile ilgili bilgi, başkenti, tarihi, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
SRİ LANKA
- Yüzölçümü: 65.628 km2.
- Başkenti: Colombo.
- Dil: Sinhala, Tamilce, İngilizce. Sinhala resmi dil olmakla birlikte. Tamilce de “ulusal dil” açısından Sinhala diliyle eşit konumdadır. Çeşitli etnik toplulukların üyeleri, çoğunlukla İngilizce de konuşur.
- Din: Teravada Budizmi (% 69), Hindu (% 15), Hıristiyan (% 8), Müslüman (% 8) Dinsel inançlar etnik yapıyla yakından ilgilidir. Nüfusun % 69’u Teravada Budisti (Sinhalezler), % 15’i Hindu (Tamiller), % 8’i Hristiyan (hemen tümü Katolik) ve % 8’i Müslümandır. Vedalar geleneksel animist inançlarını (doğal dinler) sürdürürler. Yalnız Hristiyanlık, dinle etnik gruplar arası karşılıklı ilişkilerin dışında kalır. Avrupa ve Avrasyalı atalardan gelme azınlık grubu bir yana, Seylanlılar ile Tamiller arasında da az sayıda Hristiyan vardır. Devlet laiktir ve dinsel özgürlükler güvence altındadır. Ancak, devlet Budizmi büyük huzursuzluk kaynağıdır.
- Para birimi: 1 Sri Lanka rupisi= 100 cent.
- Başlıca kentleri: Dehileva-Mt.Lavinia, Moratuva, Jaffna, Kandy, Gaile.
Güney Asya’da ada devletidir. Hint Okyanusu’nda, Hindistan Yarımadasının güneydoğusunda, kıtadan 30 km açıktadır. Ada, Tamil Nadu Eyaleti’ne (Hindistan) kuzeyde Palk Boğazı ile, güneyde Mannar Körfezi’ni birbirinden ayıran, 48 km uzunluğundaki döküntü (resif) kayalıkların oluşturduğu doğal Adams Köprüsü (gelgit dönemlerinde sular altında kalır) ile bağlanır.
Yüzey Şekilleri:
Adanın güneyinde ve doğusuna tepeler, yüksek düzlükler, vadiler ve sıra sıra dik kayalıklardan oluşmuş bir bütün olan İç Yaylalar egemendir. 1.200 m yüksekliğindeki Güney Dağ Duvarı’nı içeren İç Yaylalar, 2.500 m’nin üstüne çıkar. Bu dağlık merkezin çevresinde bir kıyı düzlüğü uzanır.
Kuzeyde güney olan bu düzlük, güneybatıda daralır. Kıyı boyunca, kum tepecikleri, lagünler, bataklıklar ve burun biçimindeki çıkıntılar göze çarpar. En yüksek nokta, başkent Colom-bo’nun 96 km doğusunda Pidurutalaga Dağı’dır (2.526 m). Ayrıca, adanın ortagüneyinde yükselen Adam Dağı (2.245 m), Budistler, Müslümanlar ve Hindular tarafından kutsal kabul edilir. Adanın büyük bölümünde ortalama yükselti 270-300 m arasındadır. En uzun ırmak Mahaveli (330 km) dışında, yaylalardan kaynaklanan küçük, hızlı akışlı ırmaklar kıyı düzlüklerine ulaşarak denize dökülür.
İklimi ve Bitki Örtüsü:
Adada, nem oranı yüksek ekvatoral iklim egemendir. Ovalarda yıllık ortalama sıcaklık 25-30°C’yi bulur. Sıcaklık, yükseltinin artmasıyla düşer (1.800 m’den ortalama sıcaklık 15°C’ dir). Yağışlar, güneybatıda yağmur bölgesinin yüksek kesimlerinde 5.080 mm’ye (yıllık ortalama) ulaşırken, kurak bölge diye anılan kuzey ve doğunun görece daha kuru kesimlerinde yalnızca 1.900 mm’dir. Yağmur bölgesinin belirli bir kurak mevsimi yoktur. Yine de, en yoğun yağışlar, mayıs sonlarında, ağustos ya da eylüle kadar süren güneybatı musonları sırasında ve kasım-ocak arasında kuzeydoğu musonları döneminde görülür. Kurak bölgede hemen tüm yağmurlar, ekim-ocak arasında düşer. Bu bölgede, sık sık su taşkınları, kuraklıklar yaşanır.
Kaynak: pixabay.com
Yağışlı bölgenin doğal bitki örtüsü tropikal yağmur ormanlarının büyük bölümü, tarım için açılmış olmakla birlikte, kerestesi değerli (tik, abanoz, sandal) ormanlardan günümüzde de yararlanılır. Kurak bölgenin dağınık muson ormanları, hintağacı, abanoz ağaçları gibi karışık ağaç topluluklarını içerir. Kıyı boylarına egemen olan palmiye ağaçları, kuzey düzlüğünde yerini dikenli bodur çalılıklara bırakır. Doğu ovalarının bitki örtüsü, düşük nitelikte çayırlardan (damanas) oluşur. Fil, ayı, leopar, geyik, maymun, yabandomuzu, çakal, miskkedisi, firavunfaresi, timsah ve çeşitli kuşlarla sürüngenler, Sri Lanka’nın zengin doğal hayvanları arasındadır. Yala ve Vilpattu ulusal parkları, başlıca doğal yaşam barınaklarıdır.
Ekonomi:
Tarım: Sri Lanka’nın toplam dışsatım gelirlerinin yaklaşık % 70’ini tarım ürünleri oluşturur. Toplam yüzölçümün % 31’i (2 milyon hektar) tarıma elverişlidir. Bunun yaklaşık 1/3’ü (kurak bölgede), başlıca besin ürünü pirince, geri kalan 2/3’ün büyük bölümü (özellikle, yağışlı bölgede) başlıca dışsatım ürünleri çay, kauçuk, kakao ve hindistancevizi üretimine ayrılmıştır.
Hayvancılık: Büyükbaş, küçükbaş (sığır, manda, koyun, keçi, domuz), kümes hayvanları varlığı 12.5 milyonu aşar. Ancak, ticari açıdan çok üretim ağırlıklıdır. Yıllık balık üretiminin, yalnızca % 2’si derin sularda gerçekleştirilir.
Doğal Kaynaklar: Sri Lanka, doğal kaynaklar (demir filizi, değerli taşlar, özellikle safir, yüksek nitelikli büyük grafit yataklan, ilmenit, toryum, titanyumdioksit ve zirkonyum, kireçtaşı, kuvars, mika, tuz) açısından oldukça zengindir. Düşük kalorili turba, ülkenin tek fosil yakıtıdır.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
İÖ 500’lerde, Kuzey Hindistan Ariler dininden olan Singelezler, adanın yerli halkı Vedalarla savaşarak, Sri Lanka’nın kurak bölgesine yerleştiler. İÖ 3. yüzyılda Budizm yayıldı. Avrupalılar gelene kadar adada çeşitli krallıklar kuruldu. 1505’te Portekizliler adaya geldiklerinde, Jaffna’da Tamil Krallığı ve Kotte ile Kandi’de de Seylan krallıklarıyla karşılaştılar. 1658’de Portekizlilerin yerini alan Hollandalılar da Kandi’yi ellerine geçirmeyi başaramadılar. Adayı tümüyle ellerine geçiren ilk Avrupalılar İngilizler oldu. 1776’da Hollandalıları adadan çıkaran İngilizler, 1802’de Seylan’ı (bugün Sri Lanka) bir İngiliz sömürgesi haline getirdiler. Ancak, Kandi’ye 1915’e kadar baş eğdirilemedi. İngilizler, adada büyük tarım işletmeleri (Plantasyon) kurarak Hindistan’dan Tamil işçiler getirdiler ve İngilizler eğitim sistemini yerleştirdiler. 20. yüzyıl başlarında İngilizler, özerklik isteklerini temkinli karşıladılar. 1931’deki Donoughmore Reformları ile genel seçim sistemi oluşturuldu; kurulan Seylan Devlet Konseyi’ne yasama ve yürütme yetkisi tanın ve gelecekte bağımsızlık sözü verildi.
1936-1947’de İngilizler tarafından devreye sokulmuş sosyal hizmetlerin büyük ölçüde başarılı olması nedeniyle, Stephen Senanayake’nin çevresinde toplanan Seylanlı meşrutiyet yanlısı liderler, tutucu Budistlerin tüm ulusal muhalefetine karşın, ülke denetimini ellerinde tuttular. Ada, 1948’de bağımsızlığına kavuştu.
Yönetimin başında Senanayake kaldı. 1958’de, Singalezlerle Tamiller arasında kanlı çatışmalar çıktı. 1959’da bir Budist rahip, muhalefet lideri Bandaranaike’yi öldürünce, eşi SLFP’nin lideri olarak kocasının yerini aldı. 1962’de bir darbe girişiminde bulunuldu. 1960-1965 döneminin SLFP hükümeti gibi, 1965-1970 döneminin UNP yönetimi de ekonomik güçlükleri yenemedi. Bu arada, Bayan Bandaranaike ve partisi, Lanka Sama Samaja ve Komünist partilerle birlikte bir Ulusal Cephe güçbirliği oluşturdu. Ulusal Cephe, 1970 Genel Seçimleri’ni kazandı. Ancak ekonomik reformları zamanında gerçekleştiremedi. Nisan 1971’de, Halk Kurtuluş Cephesi’nin başlattığı bir ayaklanma başgösterdi. Ayaklanma sertlikle bastırıldı. 5.000’in üzerinde insan ölürken, bir o kadar kişi yaralandı. 10 bine yakın insan tutuklandı.
Mayıs 1972’de yürürlüğe giren yeni anayasa
Mayıs 1972’de yürürlüğe giren yeni anayasayla, o tarihe kadar İngiliz Uluslar Topluluğu içerisinde meşruti monarşiyle yönetilen Seylan, Sri Lanka (Geleceğe Açılan Kapı) adını alarak cumhuriyete dönüştü. 1977 Genel Seçimleri’nde, Junius Jayavardene’nin genel başkanlığı altında kendisini yenilemiş olan UNP, büyük bir başarı kazandı. Oyların tümüne yakın çoğunluğunu elde eden ilk parti oldu. UNP Hükümeti ekonomiyi liberalleştirdi. Parlamenter sistemin yerine başkanlık sistemine geçildi. 1980’li yıllarda Tamiller arasındaki hoşnutsuzluk, Singalezler ile Tamillerin ara vermeksizin birbirleriyle çatışmaları ve ülkenin kuzeyinde yoğunlaşan Tamillerin bağımsız devlet kurma istekleri biçiminde sürdü. Jayavardene yönetimi, Tamillere bazı haklar tanıyarak etnik gerginlikleri azaltma girişiminde bulundu. Tamilce’nin ulusal bir dil olarak resmen tanmması ve bir ölçüde bölgesel özerklik vermeye yönelik bölge gelişim meclislerinin oluşturulması, bu girişimlerin başlıcalarıydı. 1980’de görevini kötüye kullandığı gerekçesiyle dokunulmazlığı kaldırılan, tüm politik hakları elinden alınan eski Başbakan Bayan Sirima Bandaranaike, Devlet Başkam Junius Jayavardene tarafından bağışlanarak yeniden politik yaşama döndü (Ocak 1987).
1988’de yapılan genel seçimleri UNP; başkanlık seçimlerini Başbakan Ranasinghe Premadasa kazandı. Sri Lanka Hükümeti’nin kuzeyde Tamil gerillalarına karşı güvenlik amacıyla çağırdığı 50 bin kişilik Hindistan askeri gücünün geri çekilmesini istemesi, iki ülke arasındaki ilişkileri gerginleştirdi. 6 yıl süren olağanüstü hal uygulaması, Ocak 1989’da kaldırıldıysa da, şiddet olaylarının tırmanması karşısında haziranda yeniden uygulamaya konuldu. 1983-1997 arasında, çok sayıda üst düzey politikacı, asker, iş adamının da bulunduğu 30 binin üzerinde insan, (Tamil, Sinhalez, Hintli asker, vb) terör kurbanı olurken yaklaşık 50 bin kişi de yaralandı, ya da sakat kaldı. Yönetim karşıtı Elam Tamil Kurtuluş Kaplanları (LİTTE)’nın Ocak 1991’de süresiz ateşkes ilanı ve bağımsızlık mücadelesine son vereceğini duyurması, barış için yeni bir umut olduysa da, hükümetin güçlü adamı Savunma Bakanı Ranjan Vijarakne ve 30 resmi görevlinin bombalı saldırısı sonucu ölmeleri (Mart 1991), bu olasılığı büyük ölçüde zayıflattı. Çatışmalar ve terör, aralıklarla günümüzde de sürmektedir.
Kolombo
Kolombo; Sri Lanka’nın başkentidir. Hint Okyanusu kıyısında, Kelani Irmağı ağzı yakınlarında yer alır.
Güney Asya’nın en güzel kentlerinden ve en önemli deniz limanlarından biri; ülkenin endüstri (besin, tütün, metal, makine, kimya, dokuma, cam, çimento, deri ürünleri, mobilya, giysi ve kuyumculuk) ve kültür (çeşitli bilimsel örgütler, Colombia Üniversitesi, Katolik ve Anglikan piskoposlukları, yüksek okullar, müzeler, kitaplıklar) merkezidir. Mücevhercilik ve fildişi oymacılığı kente özgü el sanatlarıdır. Dar sokakları ve renkli pazar yerleriyle eski kent, 16. yüzyıldan kalma Portekiz kalesinin çevresindeki modern ticaret ve yönetim bölgesinin doğusundaki kanalla sınırlanır. Eski kentin doğusunda ve güneyinde varlıklı kesimin konutlarıyla dinlence tesislerinin bulunduğu Tarçın Ağacı Bahçeleri yer alır.
Tarih: 8. yüzyılda Müslüman yerleşimine sahne olan kent, 16. yüzyılda Portekizlilerin eline geçti. Portekizliler, baharat ticaretini güvence altına almak amacıyla burada bir kale kurdular. 17. yüzyılda baharat ticaretini kendi tekeline almak isteyen Hollanda’nın, 1796’da Büyük Britanya’nın denetimine girdi. 1802’de İngiliz sömürgesi olan Seylanın başkenti ilan edildi. 1880’lerde Seylan’ın en büyük limanı, Avrupa-Uzakdoğu denizyolu üzerinde büyük bir ikmal merkezi durumuna geldi. İkinci Dünya Savaşı’nda, Müttefikler kentten deniz üssü olarak yararlandılar. 1948’de, Seylan bağımsızlığını kazandıktan sonra da, Sri Lanka olarak adı değişen ülkenin başkenti konumunu korudu.
