Takım Tezgahı Nedir? Ne İşe Yarar? Kaça Ayrılır? Özellikleri Nelerdir?

0
Advertisement

Takım tezgahı nedir, nerelerde kullanılır? Takım tezgahları çeşitleri, ne işe yarar, hakkında genel bilgi. En önemli çeşit ve türleri ile açıklamaları.

Takım Tezgahı; İşlenmiş bir parçaya dönüştürmek için işlenmemiş bir parçanın biçimini ve boyutlarını, parçanın kendisini ya da takımı harekete geçirerek değiştirmeye yarayan makine. Takım tezgâhının bulunmasının İ.Ö. 2000 yıllarına kadar dayandığı sanılır; bu dönemde Mısırlılar ilkel olmakla birlikte işlevsel yönden XVI. yy’da icat edilen tornaya ve hatta en yeni takım tezgâhlarına bile eşdeğer sayılabilecek olan ahşap torna tezgâhları kullanıyorlardı. Makineleşme çağının başlangıcı olan XIX. yy’da, günümüzde kullanılan takım tezgâhlarının ortaya çıkmaya başladıkları görüldü: 1807’de şerit testere, 1849’da revolver torna, 1862’de freze ve 1879’da otomatik torna.

Takım Tezgahı Nedir? Ne İşe Yarar? Kaça Ayrılır? Özellikleri Nelerdir?

Takım tezgâhları iki kategoriye ayrılır:

Talaş kaldırmadan bir parçanın biçimini değiştiren makineler (presler, şahmerdanlar, çekme presleri, ıstampa makineleri, kıvırma makineleri) ve talaş kaldırma yöntemiyle bir parçayı biçimlendirmeye ya da parçalara ayırmaya yarayan makineler (bir yanda torna, freze, matkap, rayba, planya, vargel, rende, rektifiye, rodaj, taşlama, bileme, parlatma tezgâhları, öte yanda, giyotin, makas ve testere tezgâhları).

Her takım tezgâhı çok özel bir kullanım alanı için düşünülmüştür. Birçok takım tezgâhının kullanımda birleştirilmesiyle parçaya genellikle son biçimi verilebilmektedir. Burada tahta (ya da ahşap) işleyen makinelerden ve transfer makinelerinden değil, yalnızca takım tezgâhlarının ve bunların özellikle metal parçalarım işlemeye yönelik olanlarının işleyiş biçiminden söz edeceğiz.

TORNA

İşlevsel açıdan en ilgi çekici takım tezgâhı, iş parçasının dönmesi ve takımın ilerlemesiyle dönel parçaları işlemeye yarayan tornadır. Bu tezgâhta işlenecek parça, gövdeye bağlı bir kafa içinde dönen fener milinin mandreni yardımıyla ya da iki punta(punta = nokta, sivri uç anlamındadır) arasında havada tutulur. Puntalardan biri fener milinin ucuna takılmıştır. Karşı puntaysa gövde üstünde uzunluğuna hareket edebilen punta ayağına bağlıdır. İş parçasına hareket verilmesi ister doğrudan doğruya mandrenle, isterse fener miline bağlı bir ayna ile sağlanabilir. Torna kalemi (kesici takım) gövdedeki kızaklar üstünde kayabilen arabanın taşıdığı kalemliğe takılıdır. Kesici takım elle kumanda edilen enine araba ya da volanlar yardımıyla, veya tornalama çubuğu ya da diş açma söz konusu olduğunda ana vida yardımıyla otomatik olarak her yöne hareket ettirilebilir.

Advertisement

Takım Tezgahı Nedir? Ne İşe Yarar? Kaça Ayrılır? Özellikleri Nelerdir?

Bir tornanın çalışması,takım tezgâhlarının birçoğunda olduğu gibi, temelde kesme hızına, yani takımın parçaya göre, dönme eksenine paralel rak bağıntılı yer değiştirme hızına (m/dk cinsinden) bağlıdır; tornanın işleyişi ayrıca ilerlemeye,yani parçanın bir tam devrinde takımın parçaya ait dönme eksenine doğru ilerleme miktarına (mm/devir cinsinden) bağlıdır. 1909’dan sonra Taylor bu iki değeri etküeyen 12 etken (metalin sertliği, takımın biçimi, işlenecek parçanın çapı,takımın kesme açısı,vb.) belirledi.

Çok çeşitli torna tezgâhları arasında özellikle paralel düşey ya da yatay tornalar. Birden fazla ve farklı takımın takıldığı revolver tornalar ve küçük parçaların seri halinde üretildiği otomatik tornalar sayılabilir. Otomatik tornalarda kesme hızı ve ilerleme otomatik olarak programlanır.

RAYBALARDAN PLANYALARA

Rayba, freze ve matkap tezgâhlarında bir dönme hareketi yapan (rayba, freze bıçağı ya da matkap ucu gibi) kesici takımdır. İş parçası bir araba ve volan sistemiyle ilerletilir. Raybalama sayesinde iş parçasına açılan bir silindir ya da koni biçimindeki delik yüzeyi son derece parlak ve pürüzsüz olur.

Takım Tezgahı Nedir? Ne İşe Yarar? Kaça Ayrılır? Özellikleri Nelerdir?

Frezelemeyle bir parçanın yüzey işlemesinden dişli çark yapımına kadar birçok işlem gerçekleştirilebilir. Bir düşey matkap tezgâhı, takımın ilerlemesi elle kumanda edebiliyorsa, duyarlı olarak nitelendirilir. Radyal bir matkap tezgâhı bir sütunun çevresinde dönen bir kol ve kolun çevresinde hareket eden motor ve takımdan oluşur.

Advertisement

Buna karşılık, düz yüzlü iş parçalarını işlemeye yönelik planya ve vargel tezgâhlarında parça takıma göre almaşık bir yer değiştirme hareketinde bulunur. Vargelde iş parçası hareketliyken planyada kesici takım yer değiştirir.

Klasik tipteki bu takım tezgâhlarından başka daha gelişmiş büyük seriler oluşturmada yararlanılan özel makineler, vb. de vardır.


Leave A Reply