Tanzimat Fermanı İçeriği Nedir?

0
Advertisement

Tanzimat fermanı nedir ve Tanzimat fermanının içeriğinde hangi konular hakkında neler vardı?

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu), Abdülmecit’in tahta çıkışından dört ay sonra padişah adına okunan fermandır. Okunduğu yere bağlanarak Gülhane Hatt-ı Hümayunu denen padişah buyruğu, Mustafa Reşit Paşa’nın yazdığı, padişah ağzından sadrazama seslenen, (“Benim Vezirim” diye başlayan), “Hatt-ı Şerif’, -Charte de Gulhane diye anılan resmi belge.

O zamanki Gülhane Bahçesi, Topkapı Sarayı’nın padişaha özgü yerlerinden biridir ve ancak bu vesileyle halka açılmıştır. Ferman, padişahın ağzından ülkenin son yüz elli yıllık bozuluşunu şeriata gereğince uymamaya bağlar ve ülkenin işlerinin bundan böyle bazı kurallara göre yönetileceğini açıklar. Yeni yasaların gerektiğini ileri sürer (gerekli yasaların temel maddeleri de can güvenliği; ırz, namus ve malın korunması, vergi konması ve gerekli askerlerin göreve çağrılma ve kullanılma süresinin belirlenmesi olup…) diye sürer. Her maddenin ayrı ayrı önemine dokunularak bunlardan doğacak anlaşmazlıkların açık duruşmalı mahkemelerde karara bağlanması gerektiği söylenir. Din ve ırk ayrımı yapılmaksızın bütün tebaanın aynı haklardan yararlanacağı belirtilir. Bu düzenin yürümesi için gerekli kuruluşların (Meclis-i Ahkâm-i Adliyye, vükelâ, rical-i devlet-i âliyye, Bâb-ı Seraskerî, Dâr-ı Şurâ) yasalar hazırlamak üzere toplanmalarını buyuran ferman, padişahın söz verişiyle kesinleşir.

Padişah kendi andına bağlı olarak ulema ve vükelânın da Tanrı adına and içerek yeni yönteme uydurulacaklarını belirtir; aykırı davrananların -her kim olursa olsun- kabahatlerine uygun cezalara çarptırılacağını hatırlatır; bu konuda da gerekli ceza yasalarının hazırlanmasını buyurur, memurların maaş durumlarının ayarlanarak rüşvet âdetinin bırakılmasını ister. Bu fermanın yepyeni bir dönem açacağı umudu eklenir. Reşit Paşa’nın padişah ağzından yazdığı ferman, adet olduğu şekilde, Tanrının yardımını isteyen, kötü kişilerin lanetlenmesini dileyen bir dua ve aminle sonuçlanır. Çeşitli yorumlar, İngiliz politikasına dayanan Reşit Paşa’nın, genç padişahı, babası zamanında başlayan ıslahatı sürdürmek konusunda inandırdığını; özellikle Boğazlar sorunu ve Mehmet Ali Paşa karşısında
Avrupa devletlerinin yardımlarını sağlayarak bir denge politikasını yürütebileceği konusunda garanti verdiğini kanıtlar. Böylece Reşit Paşa’nm kaleminden, Batı devleti tanık tutularak yayılan buyruk, padişahın yetkilerini sanırlayan; can, mal, ırz, namus güvenliği sağlayan; vergi ve askerlik işlerini düzenleyen; müsadereyi kaldırıp yargı işlerini eşitlikle yürüten; insan haklarını ve tebaa arasında kesin ayrılmazlığı dünyaya duyuran bir çeşit bildirge olur. Birçok kaynağın “Büyük” sıfatıyla andığı yeni yorumcuların imparatorluğu dış devletler egemenliğine açık pazar olarak açtığı için bir çeşit gaflet içinde saydıkları Hariciye Nazın Reşit Paşa, kendi yazdığı ve okuduğu bu fermanla Tanzimat çağını başlatmış oldu.


Leave A Reply