Tarihi Mardin evleri hakkında genel bilgiler. Mardin evlerinin mimari özellikleri nelerdir? Klasik ve tarihi Mardin evlerinin taş yapısı
Tarihi Mardin evleri
Tarihi miraslardan sayılan Mardin evlerinin, ilk inşa süreci milattan önce 4500’lere kadar dayanmaktadır. 1983 yılından itibaren de Mardin’in, bünyesinde barındırdığı pek çok tarihi miras sebebiyle UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’ne girmesi için çalışmalar devam etmektedir. Bu sebepten ötürü kısa bir dönem önce Tarihi Dönüşüm Projesi adlı bir proje başlatılmış, bu proje kapsamında şehrin genel tarihi yapısını bozacak beton binaların yıkılması sürecine girilmiştir.
Öte yandan Sürdürülebilir Turizm adlı bir proje daha başlatılmış ve şehirdeki farklı iş yerlerinin dış cepheleri birbirleriyle birebir aynı hale getirilmesi çalışmaları devam etmektedir. Yakın tarihte bu iki proje kapsamında tespit edilen 655 tane betonarme yapıdaki binanın 150’ye yakını yıkılmıştır. Bunun dışında özellikle kent merkezinde yer alan 640 adet iş merkezinin de dış cepheleri yenilenme sürecine sokularak aynı tipte yeniden inşa edilmeye başlanmıştır.
Mardin evlerinin mimari özellikleri
Tarihi Mardin evleri, yukarıdan aşağıya ovanın olduğu kısma doğru, birbirinin üzerine konumlanmış halde; her birinin terası bir önündekinin terasına bakacak muntazamlıkla inşa edilmiş evlerdir. Yapıldıkları bölge coğrafi olarak volkanik bir arazidir. Evlerin kendi yapıları özgün bir mimari eser olarak değişik bir yapıda inşa edilmiştir. Öyle ki tüm bu taş evler, ön cephede kalan avlu kısımları güneye bakacak şekilde yapılmıştır. Bu konuda en çok dikkat çeken özellik, evlerin hiç birinin gölgesinin bir diğerinin üzerine düşmemesidir. Şehrin genel mimarisinde de akıllıca fikirler üzerine bir düzen oluşturulmuş, güneş ışınlarının geldiği yönün aksine doğru inşa edilen sokaklar sayesinde yazın çok sıcak havalarda dahi sokaklar serin bir yapıda kalmaktadır ve sokaklarda dolanmak daha mümkün hale gelmektedir.
Genel yapıları çift katlı olan Mardin evlerinin alt kat denilen giriş katları eski dönemlerde sıklıkla kullanılsa da son dönemlerde pek tercih edilmeyen alanlardır. Alt katlar geçmişte atlar için barınak olarak ya da kiler olarak kullanılmıştır. Evlerin giriş kapısı, alt katın avlusuna açılır; bu avluda bulunan merdivenlerle üst kata çıkılmaktadır. Tarihi Mardin evlerinde dikkat çeken ana unsurlardan biri, evlerin hepsinde haremlik – selamlık yapısının hakim oluşudur. Evin kadınının misafirlerinin ağırlandığı bölüm ayrı, evin erkeğinin misafirlerinin ağırlandığı bölüm ayrıdır. Erkeklerin konuk odası, evin genel mimarisinde yer alan taş işçiliğinde en çok özen gösterilen ve en güzel olan odadır. Bu odalarda ayriyeten bir kahve ocağı da bulunmaktadır. Tüm odalarda ( ev sahiplerinin kendilerine ait odaları) yapı aşağı yukarı aynı olup hem yemek yemeye, hem yatıp uyumaya uygun şekilde dizayn edilmiştir. Bunun dışında tarihi Mardin evlerinin boyut olarak büyük olanları U şeklinde yapılır, bunun dışında yapısı L şekline benzeyen Mardin evleri de bulunmaktadır.
Mardin evlerinin taş yapısı
Tarihi Mardin evlerinde, ev yapılarının oluşturulması için taştan yararlanılmıştır. Bu bölgede kireç, ahşap ya da benzer bir malzemenin değil de özellikle taşın kullanılmasının elbette ki özel bir sebebi vardır. Mardin bölgesinde en çok çıkarılan doğal maden sarı kalker taşıdır. Bu taş yapı olarak da üzerinde işlem yapılmasına, desenlemelere ve süslemelere çok müsait bir taş olduğundan klasik Mardin evlerinin tamamı bu taşlardan yapılmıştır. Kullanılan bu sarı kalker taşları, özellik olarak hem sıcak havada hem de soğuk havada sertleşme durumu göstermektedir. Bu durumlar evin içinde yaşayanlar için avantaj sağlar. Çünkü Mardin evleri kışları içeriyi sıcak, yazları içeriyi serin tutar. Evlerin eyvan denen kısımlarına da kesme taş döşenir ve yaz dönemlerinde ev sahipleri, eğer varsa misafirleri de geceleri bu taş eyvanda yatabilmektedirler.
