Taş nedir ve nasıl bir maddedir? Taş ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Yer kabuğu iki maddeden yapılmıştır: Külte (kaya), toprak. Bunlardan sert olanlarına «külte» adı verilir. Bunlar çeşitli minerallerden meydana gelmiştir. Kültelerden kopan, irili ufaklı parçalara «taş» denir. Birçok çeşitleri vardır. Külteler, tortul, püskürük, ya da metamorfik olabilecekleri için, taşlar da bu esasa göre sınıflandırılır
Tortul Külteler. — Sularla sürüklenen maddelerin tortulaşması ile meydana gelmiştir. Çakmaktaşı (sileks), tebeşir, kumtaşı gibi.
Püskürük Külteler. — Yeryüzüne çıkan lavların soğumasından, ya da yeryüzüne çıkarmadan derinlerde katılaşan lavlardan meydana gelmişlerdir. İçlerinde fosil yoktur. Asitler bu çeşit taşların üzerine etki yapmazlar. Başlıcaları: Granit, profil, trakit, bazalt.
Metamorfik Külteler. — Isı, su buharı, basınç gibi çeşitli sebeplerle fiziksel niteliklerini kaybetmiş olan kültelerdir. Başlıcaları mermerler ile gnays’lardır.
Taşların büyükleri biçimli bir şekilde yontularak yapılarda kullanılır. Eski insanlar uygarlık alanındaki ilk adımlarını taşları silâh ve araç olarak kullanmaya başlıyarak atmışlardı.
Taş Ocakları
Yapı ve benzeri işlerde kullanmak için toprağın altından taş çıkartılan yerlere «taş ocağı» denir. Eskiden taş ocaklarında çalışan işçiler taşları bilek kuvvetiyle parçalayıp çıkarırlardı. Bugün elektrik gücünden, bazı patlayıcı maddelerden faydalanıldığı için taşlar daha kolay bir şekilde çıkartılıyor. Önce ana kaya dinamit atılarak parçalara bölünür, sonra birkaç ton ağırlığındaki bu parçalar vinçlerle vagonlara yüklenerek işletme yerine gönderilir. Burada uçları elmaslı keskiler, matkaplar, testereler devamlı bir su akıntısı içinde taşları kesip biçer, böylece kayalar daha küçük parçalara bölünür.
Taş, başlıca yapılarda, anıtlarda, kaldırımlarda kullanıldığı gibi küçük parçalara ayrılarak demiryolu balastı olarak da kullanılır.
