Tasavvufi düşünce nedir? Tasavvufi düşüncenin oluşum süreci, aşamaları, Allah varlık ilişkisi, ahlaki boyutu hakkında bilgi.
TASAVVUFİ DÜŞÜNCENİN OLUŞUMU
Tasavvuf: İslam’ın inanç, ibadet ve ahlak esaslarına dayanarak nefsi her türlü kötülüklerden arındırma; ahlakı güzelleştirerek dini yaşama ve ruhun olgunlaşıp kemale ermesine çalışarak Allah’a ulaşma düşüncesidir.
Temel amaç; İbadetlerin samimiyet ve ihlasla yapılması yanında zikir, sabır, şükür ve tezkiye gibi eylemlerle Allah’a ulaşmaktır.
Tasavvufun Aşamaları
Züht Dönemi: Hz. Peygamberimizin vefatını takip eden I. asır ve II. asrın ilk dilimindeki dönemlerde Peygamberin yaşam tarzından uzaklaşıldığını düşünen bazı Müslümanlar kendilerini ibadete, kalp temizliğine, Allah’ın yasakladığı şeylerden uzak durmaya önem vermişlerdir. Tasavvufi düşüncenin temeli bu dönemde oluştuğu hâlde kurumsallaşmaya rastlanmaz. Hasan Basri ve Rabia Adeviyye bu dönemin önemli zahitleridir.
Tasavvuf Dönemi: Hicri III ve IV. yüzyıl tasavvufun kendine özgü terim, yöntem ve teorilerinin oluşturulduğu; klasik eserlerin yazılıp, ilim dalı olarak ortaya çıktığı dönemdir. Cüneyd-i Bağdadi, Beyazid-i Bes-tami, Hallac-ı Mansur ve Gazzali bu dönemin önemli tasavvufi şahsiyetleridir.
Tarikat Dönemi: Hicri XII ve XIII. asır tasavvufun düşüncenin kurumsal bir yapı kazanıp öğretildiği ve uygulama alanına geçildiği dönemdir. Abdülkadir Geylani, Ahmet Rıfai ve Ahmet Yesevi gibi ünlü mutasavvıflar tarikat döneminin öncüleridir.
TASAVVUFİ DÜŞÜNCEDE ALLAH – VARLIK İLİŞKİSİ
► Tasavvufi düşünceye göre evrende var olan her şeyde, Allah’ın güzellik sıfatı vardır. Bu nedenle yaratılan varlıklar sevgiye layıktır. Ancak sevgiyle bağlanılması gereken varlık Allah’tır.
► Tasavvufi düşüncede insanın sınırlı da olsa Allah’ın bazı sıfatlarına sahip olması, Allah’ın yeryüzündeki halifesi olarak görülmesi gibi nedenler onu diğer varlıklardan üstün kılar. Kişi bu özelliklerini kemale erdirerek insan-ı kâmil olur. Bu anlamda insan-ı kâmil Hz. Muhammed‘dir.
► Sufilere göre kişi, ibadet ederek cennete girer; tasavvufi ruh eğitiminden geçerek ilahî hakikatlere ulaşır.
► Tasavvufi düşünceye göre her varlık Allah’ı tespih eder. Allah, varlık ve sıfatlarıyla evreni kuşatmıştır.
TASAVVUFİ DÜŞÜNCENİN AHLAK BOYUTU
► Tasavvufi düşüncenin önemli amaçlarından biri de ahlakı güzelleştirip olgunluğa erdirmektir.
► Tasavvufun konusu da olan ahlak anlayışında örnek ahlak Hz. Muhammed‘in ahlakıdır.
► Sufiler, tasavvufu “güzel ahlak” olarak İfade eder ve onun ahlaktan ibaret olduğunu savunmuşlardır.
► Tasavvufi düşüncede ihlas, sabır, kanaat gibi kavramlar önemli yer tutarken tasavvufu nefsin terbiyesi olarak görmüşlerdir. İnsanın nefsini kötülüklerden arındırıp düştüğü konumdan tekrar aynı yere dönmesi gerektiği savunulur.
KÜLTÜRÜMÜZDE ETKİN OLAN TASAVVUFİ YORUMLAR
Yesevilik
Türkistanlı Ahmet Yesevi’ye nispet edilen tasavvufi bir oluşumdur. Türkistan ve Anadolu’da etkili olmuştur. Hoca Ahmet Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’i Yesevilik düşüncesinin ilkelerini ortaya koyması açısından önemlidir.
Kadirilik
İslam dünyasında yaygın olan Kadirilik düşüncesinin kurucusu Abdülkadir Geylani’dir. İran’ın Geylan şehrinde doğmuş. 18 yaşından sonra yaşamını Bağdat’ta sürdürmüştür.
Nakşibendilik
Buhara’nın Kasr-ı Arifan şehrinde dünyaya gelen Bahauddin Nakşibend’e nispetle anılan tasavvufi ekollerden biridir. Nefis terbiyesi, istiğfar, zikir ve tefekkür gibi konular üzerinde önemle durulur. Özellikle Anadolu, Türkistan ve Hindistan’da yaygın bir tarikattır.
Mevlevilik
Temelde vuslat, sevgi ve hoşgörü kavramlarıyla bilinen Mevlevilik düşüncesi Mevlânâ‘ya dayanır. Mevlânâ, Horasan’ın Belh şehrinde dünyaya gelmiştir. Daha sonraları Konya’ya gelerek buraya yerleşmiştir. Bu düşüncede, sema ve çile önemlidir. Mesnevi ve Divan-ı Kebir onun tasavvufa kaynaklık eden eserleridir.
