Halk tasavvuf edebiyatı, Tekke edebiyatında Hikmet nedir? Hikmet özellikleri, örnekleri, hakkında bilgi. Ayrıca bir miktarda tekke edebiyatı hakkında bilgi bulabilirsiniz.
Tekke edebiyatı, tasavvufi bir edebiyat türüdür ve genellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. Bu edebiyat türü, birçok tasavvufi düşünce ve felsefeyi şiirsel bir dille anlatır.
Hikmet ise, tasavvufi edebiyatta sıklıkla kullanılan bir terimdir ve genellikle “bilgelik” veya “hikmetli söz” anlamlarında kullanılır. Tekke edebiyatında hikmet, Allah’ın birliği, insanın yaratılışı, dünya ve ahiret hayatı, aşk gibi konuları anlatan şiirlerdir.
Tekke edebiyatı hikmetleri, tasavvufi düşüncenin anlatımında kullanılan öğretici, düşündürücü, sorgulatıcı ve manevi anlamda etkileyici özellikleriyle dikkat çeker. Bu şiirlerdeki dil, tasavvufi semboller, alegoriler ve dil oyunları gibi öğeler, hikmetlerin zenginliğini ve estetik değerini arttırır.
HİKMET :
Hikmetlerde din konuları şairin anlayış ve sezgilerine göre işlenir. Hikmet adı, genel olarak Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verilmiştir. Zaten kendisi de meydana getirdiği divana, Divan-ı Hikmet ismini vermiştir. Ahmet Yesevi şiirlerinin çoğunu aruzla yazmıştır. Hece ölçüsüyle yazdığı manzumelerinde de en çok (7 + 7 = 14) ölçüsünü kullanmıştır.
Bu arada Yunus Emre’nin de hikmetler yazmış olduğunu unutmamak gerekir. Hikmetler, genel karakterleri bakımından, okuyucuyu din konuları üzerinde düşünceye yöneltici manzumelerdir. Yunus Emre’nin bu alandaki şiirleri İlâhi adını taşır. Aşağıda Yesevi’den bir hikmet örneği verilmiştir :
Ol Kaadir-nim kudret bilen nazar kıldı
Hurrem bolup yir astığa girdim mına
Garip bendeng bu dünyada güzer kıldı
Mahrem bolup yir astığa girdim mına
Zâkir bolup, şâkir bolup Hak-nı taptım
Şeyda bolup, rüsvâ bolup candın öttüm
Andın songra vahdet meydin katre tattım
Hemdem bolup yir astığa girdim mına
Ahmet Yesevi
Dörtlüklerin anlamları şöyledir :
Güçlü Tanrım şöyle bir kudretle baktı, bundan sevinç duyarak yer altına girdim işte. Tanrım, garip kulun dünyasından geçti şimdi. Bir dost olarak yer altına girdim işte.
Zikreyledim, şükre eyledim, Hakka taptım; deli oldum, ayıplandım, candan geçtim. Ondan sonra birlik şarabından bir damla tattım. Peygamber’le hemdem olup yer altına girdim.
Ahmet Yesevi bu hikmetini, Peygamberin ölüm yaşı olan 63 yaşına geldiği zaman, yer altında yaptırdığı ve kalan ömrünü içinde geçirdiği çilehane’de yazmıştır. Çünkü Yesevi’ye göre madem ki Peygamber bu yaşta yer altına girmiştir, kendisinin de bu yaştan sonra yer yüzünde yaşamasına bir sebep yoktur.
