Tezhip sanatı nedir? Tezhip sanatının özellikleri, Türk kültüründeki yeri ve önemi nedir? Tezhip sanatının tarihçesi hakkında bilgi.
Tezhip Sanatı
Türk süsleme sanatlarının başında tezhip sanatı gelir. “Tezhip” Arapça “altın” anlamına gelen “zeheb” sözcüğünden türemiştir. “Altınlamak”, “yaldızlamak” anlamına gelen “tezhip”, el yazması kitap sayfalarına, hat levhalara, hilye-i şeriflere, ferman ve tuğralara altın tozu ve birtakım özel boyalarla yapılan ince süslemelerdir. Eski bir süsleme sanatı olan tezhibe, en çok dini yazmalarda rastlanır. Özellikle Kuran’m ilk ve son sayfalarında, sure başlarında, ayetleri ayırmak için nokta yerine geçen küçük yıldız ve çiçek biçimindeki motiflerde tezhip yöntemi kullanılmıştır.
Bu sanatta temel malzeme altın ya da boyadır. Altınla birlikte kullanılan renkler klasiktir; örneğin bedahşi lacivertti, Türk kırmızısı, Türk mavisi (turkuaz) gibi. Altın, dövülerek ince bir tabaka haline getirilmiş varak olarak kullanılır. Altın varak su içinde Arap zamkıyla ezilerek, fırçayla sürülecek boya kıvama getirilir. Altın varak doğrudan yapıştırılarak da kullanılabilir, ancak ince süslemeler için ezme yöntemi tercih edilir. Altının parlaması da tezhip sanatının bir parçasıdır. Parlak yüzeyli bir taş olan akik, altın yüzeye sürülerek, yapılan tezhibin parlak bir görünüm alması sağlanır.
Türk tezhip sanatının Anadolu Selçuklulardan başlayarak Osmanlılara kadar uzanan bir geçmişi vardır. Padişahlara, vezirlere, devlet büyüklerine, tanınmış kişilere sunulan ya da her çeşit özel yazma kitabı tezhiplemek eski bir uygulamadır. Tezhiple süslenmiş bu eserlere “müzehhep”, bu sanatla uğraşanlara da “”müzehhip” denilir. Sadece altınla yapılan tezhibe ise “halkari” denir. En eski tezhip örneklerinden biri, bugün Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde bulunan 1131 tarihli bir Kuran sayfasıdır.
Fatih Sultan Mehmet dönemi, birçok sanat dalında olduğu gibi, tezhipte de bir doruk noktasıdır. Türk sanatının klasik renk zevkini, ince estetik anlayışını yansıtan bu sanatın ürünleri, günümüzde dünya müzelerini halen süslemektedir.
