Timurlu Devleti, Timuroğulları nerede ve ne zaman kurulmuştur? Timurlu Devletinin tarihçesi, özellikleri, hakkında bilgi.
Timurlu Devleti Hakkında Bilgi
Timurlu Devleti; Timur’un (1336 -1504) kurduğu ve 1405-1506 arasında egemen olan Asya devletidir.
Timur‘u temellerini attığı ve oğullarının yüzyıldan fazla bir zaman varlığını sürdürdüğü devlettir. Asya’da kurulmuş sayılı imparatorluklar arasında yer alır. Timur, öldüğü zaman, imparatorluğun sınırları, Hindistan, Doğu Türkistan, Kıpçakistan, Anadolu ve Suriye ile sınırlanıyordu ve İran, Horasan, Batı Türkistan, Afganistan ve Mangışlak ülkeleri, bu büyük imparatorluğun sınırları içerisinde kalıyordu.
Timur’un Mirası
Öldüğünde geride pek çok şehzade bırakan Timur, Cihangir’in oğlu, torunu Pir Muhammet’i kendisine ardıl atadıysa da 1407’de öldürüldü. Oğullarından Miranşah’ın oğlu Halil Bey, Semerkand’ı ele geçirdi. Öteki oğlu Şahruh da, Batı Türkleri, Osmanlılar ve Anadolu Beylikleri üzerinde egemenliğini sürdürdü. Şahruh’ un kısa saltanatından sonra, Osmanlılarla bazı Anadolu beylikleri ve Altınordu Hanlığı bağımsız duruma geldiler. Böylece Timuroğullarının egemenlik alanları, Türkistan, İran, Afganistan ve Irak topraklarına bağlı kaldı. 1447′ de Şahruh’un ölümü, ülkeyi yeniden anarşi ortamına sürükledi. Şahruh’unu yerine geçen oğlu Uluğ Bey, 38 yıllık saltanatı boyunca, başkent Semerkand’ da yaşadı. Saltanatı boyunca, kendisine karşı çıkan Baysungur’un oğlu Alaüddevle, Timurlu tahtını ele geçirmek için yoğun bir çaba harcadı. Merkezi yönetimin ağırlık kazanmaması yüzünden Timur Devleti kalıcı olmadı.
Timurlu hükümdarlarından önemli kişiliğe sahip olan Uluğ Bey, Semerkand’a yerleştikten sonra, güçlü bir devlet oluşturmaya uğraştı, astronomiyle uğraştı, oğlunun düzenlediği bir suikastte öldürüldü. Yerine geçen, Ebu Sait Mirza, kısa bir süre için Herat ve Semerkand kollarını birleştirmeyi başardı. Ancak Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ile yaptığı savaşı yitirdi. Oğulları, Semerkand’da bulunan büyük oğlu Ahmet’e bağlılıklarını bildirdiler. Bunlar arasında Babür Şah’ın babası Ömer Şeyh Mirza, Fergana’da hükümdar olarak uzun süre hüküm sürdü. Sultan Ahmet, 25 yıla yakın devleti yönettikten soma, 1494’te öldü. Şeyh Mirza’nın oğlu Babür Şah, devlet yönetiminde etkinlik gösterdi. Şeybaniler, Timurluları sık sık yenilgiye uğrattılar. Şeybaniler, Maveraünnehr’den Timuroğullarını çıkarmayı başardılar.
Bu sırada Herat’ta yönetimi elinde bulunduran Hüseyin Baykara, 36 yıl kadar egemen kaldı. Hüseyin Baykara’ nin ölümünden sonra ise, Şeybaniler, Timuroğullarını Horasan’dan da çıkardılar. Şeybak Han, Hüseyin Baykara’ nın ölümünden 13 ay sonra, Herat’ı da ele geçirdi. Hüseyin Baykara’nın Sultan’ Bediüzzaman Mirza, Horasan’da altı yıl saltanat sürdü, Şeybanilerin baskısı karşısında Şah İsmail Sefevi’ye sığınmak zorunda kaldı. Daha sonra da İstanbul’a geldi. Babür’ün Hindistan’a gitmesi, Bediüzzaman Mirza’nın da İran’a kaçması üzerine, 1506’da, Timurlu Devleti sona erdi.
Sanat:
Timurlular, Maveraünnehr ve Horasan’da geçici bir uygarlık oluşturdular. İlk kez Keş Kenti’nde yapılan Timurlu sarayları zengin bir iç süsleme içerirler. 1394’te Türkistan’da yaptırılan Bibi Hanım Camisi, Horasan üslubunun belirgin özelliklerini taşır. Bu mimarlıkta göze çarpan en belirgin özellik, yapıların yüksekliğidir, Çini mozaikler de, bol yazı süslemeleri içerisinde kullanıldı. Çünkü desenli renk güzelliği gösteren bu süsleme, mimarlık eserlerine büyük bir çekicilik kazandırdı. Duvar resimlerine ağırlık verildi, ancak günümüze Timurlu duvar resminden örnek kalmamıştır.
