Timurlular Devleti ya da Timur İmparatorluğu ile ilgili özet bilgilerin ve özelliklerinin yer aldığı yazımız.
XIV. Yüyılın ikinci yarısında Türkistan’da kuruldu, kısa sürede Hindistan’a, Anadolu’ya, Basra Körfezi’ne ve Aral Gölü’nün kuzeyi ile bugünkü Ukrayna’ya kadar genişledi.
• Altın Orda Hanlığı ile mücadele ederek yıkılmasına neden oldu.
• Ankara Savaşı’nda (1402), Yıldırım Bayezit’i yenen Timur, Anadolu’ya girdi. Anadolu’da Türk birliğinin bozulmasına yol açtı.
• Timur’un ölümünden sonra devlet hızla parçalandı, küçük devletlere bölündü.
– Astronomi ve takvim çalışmalarıyla tanınmış Uluğ Bey,
– Sanat ve edebiyat çalışmalarıyla ünlü Hüseyin Baykara,
• Babürlüler Devleti’nin (Hindistan’da) kurucusu Babür Şah,
Timur’un torunlarıdır.
• İyi bir komutan olan Timur, siyasî görüş bakımından başarılı değildi. Altın Orda Devleti’ni yıkması, Rusya’nın süratle yükselmesine ve Türk Dünyası aleyhine güçlenmesine yol açmıştır. Anadolu’daki siyasî birliği bozması da Türklerin Batıda ilerleyişini geciktirmiştir.
TİMURLULARDAN SONRAKİ SİYASI GELİŞMELER
Timur İmparatorlugu’nun yıkılmasından sonra çeşitli hanlıklar ortaya çıktı.
1. KARADENİZ’İN KUZEYİNDEKİ SİYASÎ GELİŞMELER
a) Kırım Hanlığı (1441 – 1784)
– Altın Orda sahasında kurulmuş en önemli hanlıktır.
– Fatih zamanında Osmanlı Devleti’ne bağlandı (1475).
– II. Viyana Kuşatması esnasında Kırım Hanı’nın ihanete varan hareketi nedeniyle Osmanlı-Kırım ilişkileri tamamen bozuldu.
– Küçük Kaynarca Antlaşması‘yla (1774) bağımsız hale geldi. On yıl sonra da Rusya topraklarına katıldı.
b) Ejderhan (Astarhan) Hanlığı (1466 – 1557)
– Astarhan şehri (idil nehrinin Hazar Denizi’ne döküldüğü yerin yakınında) ve çevresinde kuruldu.
– İşlek ticaret yolları üzerinde olduğundan, sık sık saldırıya uğramış, güçlü ve sürekli bir varlık gösterememiştir.
– XVI. Yüzyılın ortalarında Rus Çarlığı tarafından ortadan kaldırılmıştır.
– Osmanlıların Kazan ve Astarhan hanlıklarını kurtarmak amacıyla giriştikleri Don-İdil arasında kanal açma çalışmaları, çeşitli nedenlerle başarılı olamamıştır.
c) Kazan Hanlığı (1437 – 1552)
– Bugünkü Tataristan, Başkurdistan ve Çuvaşistan’ı içine alan bir devletti.
– Uzun yıllar Moskova Rusyası’nın denetiminde kaldı, XVI. Yüzyılın ortalarında Rus topraklarına katıldı.
– Bir köprübaşı konumunda olan bu hanlığın yıkılışından sonra Ruslar, diğer Türk hanlıklarını da ortadan kaldırmışlardır.
d) Kâsım Hanlığı (1445 – 1681)
– Oka nehri üzerindeki Kâsım şehri merkez olmak üzere kurulmuştur.
– Kurucusunun sağlığından itibaren Moskova egemenliğine girmiş; Rusların, Türkleri kontrol ettiği bir ileri karakol olmuştur.
– Son döneminde, halkı zorla Hristiyanlaştırılmıştır.
e) Küçüm (Sibir) Hanlığı (? – 1628)
– Sibir şehri merkez olmak üzere kurulmuştur.
– Kurucusu Küçüm Han, Rusları yenerek Sibirya’dan çıkarmışsa da, sonraki dönemlerde Ruslar Sibirya’nın geniş topraklarına egemen olmuşlardır.
– Burada yaşayan Türklerin sayıca az ve dağınık olmaları, birbirleriyle olan ilişkilerinin kopuk olması, uygarlık düzeylerinin yüksek olmaması vb. nedenler Rusların buraları ele geçirmesinde etkili olmuştur.
f) Nogay Hanlığı (XVI – XVIII. Yüzyıllar)
– Nogay, Altın Orda Hanlıgı’nın kumandanlarındandı. Yarı bağımsız bir hükümdar hayatı yaşadığından, yönetimindeki beyler, ölümünden sonra onun adıyla tanınmış ve Altın Orda’nın parçalanmasından sonra Nogay Hanlığı kurulmuştur.
– Aşağı yukarı bugünkü Kazakistan sınırları içinde kurulmuştu.
– Kazan ve Astarhan hanlıklarının yıkılmasından sonra bu devlet de Rus egemenliğine girdi.
– Bu esnada halkının bir kısmı Anadoluya göç etti.
