Tokat ilinin tarihi. Tokat bölgesinin bilinen en eski antik çağ dönemlerinden cumhuriyet dönemine kadar ki tarihi ve tarih boyunca geçirdiği dönemler. Tokat’ın Tarihçesi.
Tokat Kalesi
İl sınırları içindeki ilk yerleşim Kalkolitik Çağa kadar uzanır. Zile ilçesi sınırları içinde bulunan Maşat Höyük’teki kazılar da bunu kanıtlamıştır. Aynı kazıda açığa çıkarılan çivi yazılı belgeler, tarihsel çağlarda Tokat’ın Hitit egemenliği altında bulunduğunu gösterir. Bu dönemdeki adı Tapigga idi. İÖ 1195’te Hitit İmparatorluğumun yıkılmasından sonraki dön yüzyıl boyunca yörenin tarihi karanlıktır.
İÖ 8. yüzyılda bölge Frigya Devleti’nin sınırları içerisinde kalmıştır. İÖ 7. yüzyılın başlarında Frigya Devleti’nin Kimmerler tarafından yakılmasından sonra kurulan Lidya Krallığı’nın sınırları Tokat’a kadar uzanıyordu. İÖ 633′ te Medler, Kızılırmak yayına kadar olan Anadolu topraklarını ele geçirdiler. İÖ 546’da Pers Kralı Büyük Kyros Lidya Krallığı’nı ortadan kaldırarak tüm Anadolu’yu egemenliği altına aldı. İki yüzyıl sürecek olan Pers egemenliği sırasında Tokat, Kappadokya Satraplığı’na bağlandı.
İÖ 334’te Makedonya Kralı Büyük İskender, Persleri Anadolu’dan çıkarınca tüm Anadolu gibi Tokat da İskender İmparatorluğu sınırları içine girdi. İskender’in ölümünden sonra komutanlarından Perdikkas, Tokat ve yöresini Eumenes adlı bir komutanın yöntemine verdi. İÖ 302’de Pontus Kralı I. Mitradates tüm Kappadokya Bölgesi’ni Pontos Krallığı’na bağladı. Romalı komutan Lucullus, son Pontos Kralı VI. Mitharadates’i yenilgiye uğrattı ve İÖ 63’te krallığın toprakları Roma’ya bağlı yerel prenslerce yönetildi. Bu dönemde Tokat’ın adı Pontos Galatikos ya da Poritos Polemmokiokos olarak geçen İS 395’te Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca Tokat, Bizans İmparatorluğu’ nun sınırları içinde kaldı.
712’de Arap Ordusu Tokat’ı kısa süre ele geçirdi, onun çekilmesinden sonra kent yeniden Bizans toprakları arasında kaldı. 740’ta Halife Süleyman bin Hişam Tokat’ı ele geçirdi. Ancak bir süre sonra Bizanslılar tarafından yeniden alındı. 1071 Malazgirt Zaferi’ni izleyen yıllarda Artuk ve Tutak beylerin komutasındaki Türk kuvveteri Tokat bölgesini ele geçirdiler. 1080’li ylların başında Danişment Gazi, Tokat’ı da içine alan ve kendi adını taşıyan beyliği kurdu. 1174’te Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, Danişmentoğullan Beyliği’ne son verdi ve topraklarını ele geçirdi. Danişmentoğulları döneminde Tokat’ta birçok eser yapıldı. II. KılıçArslan, ölümünden az önce, 1186’da ülkesini 11 oğlu arasında paylaştırdı, Tokat ve yöresini Rüknettin Süleyman Şah’a verdi.
1243’teki Kösedağ Savaşı’ nın ardından yöre İlhanlı egemenliğine girdi. İlhanlı Hükümdarı Ebu Sait Bahadır Han’ın 1335’te ölmesi üzerine Tokat, İlhanlıların eski valisi Eretna Bey’in yönetimine geçti. 1352’de onun da ölmesi üzerine kısa bir süre Eretna Beyliği’ne bağlı olan Tokat, Amasya’ da bağımsızlığını duyurmuş olan Şadgeldi’nin eline geçti. Eretna Beyliği’nde kadılık yapan Kadı Burhanettin Ahmet, beyliğinin parçalanmasından yararlanarak 1381’de Sivas, Tokat ve Amasya’yı içine alan ve kendi adıyla bilinen devleti kurdu. 1398’de Kadı Burhanettin Ahmet öldürülünce, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezit‘in gönderdiği ordu, 1399’da Sivas, Tokat ve Kayseri’yi Osmanlı topraklarına kattı.
1402’deki Ankara Savaşı’ndan sonra kısa bir süre kent Timur’un elinde kaldıysa da Çelebi Mehmet, Tokat ve Amasya’yı yönetimi altına aldı. Bir ara Şah İsmail’in komutanlarından biri Tokat’ı ele geçirdi. Yavuz Sultan Selim’in doğu seferinde Tokat yeniden Osmanlı yönetimine geçti. Cumhuriyet’in ilanından sonra Tokat il oldu.
