Tolunoğulları devleti tarihi. Kim, ne zaman ve nerede Tolunoğulları devletini kurdu? Hangi seneler arasında nerede ve hangi hükümdarlar hüküm sürmüştür. Tolunoğlu devletinin kurucusu kimdir?
Tolunoğulları; 868 ile 905 yılları Mısır’da hüküm süren Türk devletidir. Devletin kurucusu Tolunoğlu Ahmet’tir. Halife Mustain tahttan uzaklaştırılıp Vasıt Kenti’ne gönderildiği zaman yanına Ahmet bin Tolun’un verilmesini istedi. Müstain’in öldürülmesi için Bağdat’dan buyruk geldiyse de Ahmet dinlemedi. Mısır Valiliği’ne atanan Türk kökenli Emir Bayakbak, yerine Ahmet bin Tolun’u vekil olarak gönderdi. 868’de Fustat’a gelen ve yönetimi eline alan Ahmet bin Tolun Bayakbak’ın ölümünden sonra, etkinliğini iyice arttırdı. Mısır maliyesini düzelttiği için de, Bağdat’ta çok tutulan kişi oldu.
887′ de Suriye’yi ele geçirdi. Halife Muvaffak’ın Zenc Ayaklanması ve Saffarilerle uğraşmasından yararlanarak Hama, Halep ve Humus kentleriyle bölgeyi ele geçirdi. Bağdat’da saltanat değişiklikleri sürüp giderken Ahmet bin Tolun Mısır’ın kaynaklarını eline topladı. Askeri durumunu güçlendirdi. Yeni halife Muvaffak ile aralarında çıkan anlaşmazlıklar yüzünden hilafet merkeziyle ilişkilerini kesti. Muvaffak da hutbelerde Ahmet bin Tolun’un lanetlenmesini buyurdu. Ahmet bin Tolun 883’te Kahire’de öldü.
Tolunoğlu Cami
Yerine oğu Humareveyh geçti. 20 yaşında bulunan Humareveyh, Halife Muvaffak ile mücadeleyi sürdürdü. Suriye’de bulunan Tolunlu Ordusu yenilgiye uğradı. Halife Muvaffak Suriye kentlerini ele geçirdi. Halife Muvaffak’ın oğlu Cafer el Mutazıt komutasındaki Abbasi Ordusu, Remle’de Humareveyh’i bozguna uğrattı. Humareveyh, yeni bir seferle Musul’a kadar uzanan bölgeyi ele geçirdi. Bir süre sonra Halife Muvaffak ile Humareveyh anlaştılar. Muvaffak’ tan sonra halifeliğe geçen Mutazıt, Humareveyh’in kızıyla evlendi ve iki devlet arasında sıcak ilişkiler başladı.
896’da Humarevyh, köleleri tarafından öldürüldü (12 Şubat 896). Yerine emirler tarafından küçük yaştaki Ceyş oturtuldu yönetimi emirler yürüttüler. Şam valisi ile sınır komutanlarından bazılarının ayaklanması üzerine, emirler Ceyş’i tahttan indirerek yerine 14 yaşındaki Ebu Musa Harun’u geçirdiler. Bundan sonraki yıllar ayaklanmalarla geçti, devlet zayıfladı. Öte yandan Bağdat Halifeliği askeri ve politik durumunu giderek güçlendirmeye başladı. Suriye’ye gönderilen Abbasi Ordusu’na birçok Tolunlu komutanı katıldı. Tinnis önlerinde Tolunlu Ordusu yenildi. Ebu Musa Harun da savaş alanında öldü.
Yerine amcası Şeyban geçti. Tolunlu Ordusu Mısır’a döndü. Abbasi Donanması’nın Nil Irmağı’na girip Fusfat’a ilerledi. Komutan Muhammet bin Süleyman, Şeyban’a teslim olursa öldürülmeyeceğini ve Bağdat’a götürüleceğini söyledi. Şeyban yakınlarıyla birlikte Muhammet bin Süleyman’a teslim oldu. Böylece Mısır yeniden Abbasilerin bir eyaleti durumuna geldi.
