Toplumsal Değişme Tipleri Nelerdir? Özellikleri ve Açıklamaları

0
Advertisement

Toplumsal değişme nedir, toplumsal değişme tipleri nelerdir? Toplumsal değişme tiplerinin açıklaması, hakkında bilgi.

Toplum

Toplumsal Değişme Tipleri

Toplumsal değişme tipleri; serbest toplumsal değişme ve müdahale yoluyla değişme olarak ikiye ayrılabilir.

a. Serbest Toplumsal Değişmeler

Serbest toplumsal değişmeler, planlı, programlı olarak oluşturulmayan değişmelerdir. Bu değişimler iç veya dış etmenler sonucu ortaya çıkar. Toplumda nüfus artışları, göçler, buluşlar, kırsal kesim ile kentin etkileşimi serbest toplumsal değişmelere neden olan iç etmenlerdir. Bir toplumun diğer toplumlarla ilişkisi sonucu ortaya çıkan kültür değişmeleri ise dış etmenlerden kaynaklanan serbest toplumsal değişmedir. İçten ve dıştan hiçbir zorlama, baskı olmadan etkileşim sonucu yabancı kültür unsurları, yerli kültür içine alınır ve benimsenir. Böylece, yabancı bir toplumun yaşam biçimi, toplumsal ilişki şekilleri benimsenir.

Kültürleşme, serbest toplumsal değişme biçimidir. İlişkide bulunan iki toplum karşılıklı olarak birbirlerinden etkilenir ve birbirlerinin bazı kültür öğelerini benimserler. Örneğin; Osmanlı yönetiminde olan Hristiyan ve Yahudilerle Avrupa’dan gelen kişilerin başındaki şapkayı gören Türklerin, 19. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’yla artan ilişkiler nedeniyle şapkaya ilgi gösterdikleri görülmektedir. Özellikle Avrupa’da yaşayan Jön Türklerin şapka giymeye başlamaları, bu alanda zorlama olmadan atılan bir adım olmuştur. Aynı şekilde, Orta Asya kökenli olan kalpak, Türklerin Avrupa’ya göçüyle birlikte Avrupa’da yaygınlaşmış, Fransız ve Alman ordularında kullanılmıştır. Bu örnekler bize, ilişkide bulunan toplumların zorlama olmaksızın birbirlerinden etkilendiğini ve yabancı bazı kültür öğelerini benimsediğini göstermektedir.

b. Müdahale Yoluyla Toplumsal Değişmeler

Toplumsal değişmenin hızını, yönünü ya da her iki özelliğini değiştirmeye, müdahale yoluyla toplumsal değişme adı verilir. İhtilal, inkılap ve planlama etkinlikleri müdahale yoluyla toplumsal değişmelerdir. Müdahale yoluyla değişme, demokratik planlı değinme ve baskı yoluyla değiştirme olarak iki şekilde gerçekleştirilir.

Advertisement

TOPLUMSAL DEĞİŞME TİPLERİ – Kaynak 2

A. SERBEST SOSYAL DEĞİŞME

Serbest kültür değişmesi, herhangi bir zorlama olmaksızın bir toplumun kültürünün bir başka toplum tarafından benimsenmesi demektir. Bu benimsenme ya tüm olarak ya da zaman içinde parça parça gerçekleşir. İleri bir toplumun eğitim sistemini alıp kendi toplumumuza uygulamak gibi. Bir süre başka bir toplumsal çevrede yaşayan insanların o toplumun görgü kurallarını benimsemesi parça parça benimsemedir.

B. MÜDAHALE YOLUYLA DEĞİŞME

Toplumun değişmesini sağlayan sosyal etmenler, bir başka topluma zorla kabul ettirilirse bu tür değişmeye müdahale yoluyla sosyal değişme denir. Toplumsal değişmeyi etkileyen kültür değişmesi, bir toplumun ilişki kurduğu diğer zayıf bir topluma, kendi kültür elemanlarını, zor kullanarak ya da eğitim ve telkin yoluyla aşılamaya çalışması şeklinde olur.

Güçlü devletlerin, kendi toplumlarındaki eskimiş araç gereçleri başka toplumlara aktararak, o araç gereç için gerekli bilgi, beceriyi kazandırmaları ve daha sonraki gelişmeleri kendi çıkarları doğrultusunda yürütmeleri gibi.

Baskı yoluyla değişmenin bir yolu da “değiştirme”dir. Savaşlar sonucu gerçekleşen işgaller sırasında, yerleşik toplum üzerinde bazı toplumsal davranışların benimsetildiği görülür. Buradaki, değişmeden çok değiştirme özelliğidir. Ancak baskı grupları ortadan kalkınca, toplum hızla eski haline döner. Baskı yoluyla sosyal değişmenin sürekliliği sınırlıdır.

Müdahale yoluyla sosyal değişmenin bir yolu da demokratik planlı gelişmedir. Sosyal değişmeye akılcı yoldan yön verilebilir. Burada kullanılacak yöntem, “demokratik planlı değiştirme”dir.

Advertisement


Leave A Reply