Toplumsal etkileşim nedir? Toplumsal etkileşim tipleri nelerdir? Bu tiplerin örneklerle açıklaması, hakkında bilgi.
Toplumsal Etkileşim
Toplumsal hayatta bireyler ya da gruplar farklı şekillerde karşı karşıya gelirler. Sosyolojide bu karşılaşma biçimleri ‘toplumsal etkileşim’ olarak adlandırılır. Bu etkileşimlerin bazıları grupların istikrarını ve sürekliliğini sağlarken bazıları da grupları değişime teşvik eder.
Etkileşim Tipleri
İşbirliği: Bireylerin bir hedefe varmak için çabalarını birleştirdikleri etkileşim biçimidir. Kaynakların etkin kullanılmasını gerektiren durumlarda ortaya çıkar. Örneğin; karla kaplı dağa düşen bir uçaktan sağ kurtulanlar, hayatta kalabilmek için işbirliği yapmak zorundadırlar.
Eşlerin ev işlerini aralarında paylaşması, öğrencilerin sosyal projelerde organize olup sorumluluk üstlenmesi işbirliği örnekleridir.
Mübadele: Bireyin bir başkası için gönüllü olarak ve karşılığında bir şey bekleyerek yaptığı eylemdir.
Arkadaşının proje ödevini hazırlamasına yardım eden kişinin, arkadaşının da ona sınavlara hazırlanırken yardım etmesini beklemesi mübadeledir. Dolayısıyla mübadelenin temelinde mütekabiliyet (karşılıklılık) vardır.
Mübadele anlamını Aristoteles’in ‘Nikomakhos’a Etik adlı eserinde yer alan şu ifadesinde bulur: “İnsanlar ya da çoğu insanlar, asil olanı dilerler fakat kârlı olanını tercih ederler. Bir hizmeti karşılık beklemeksizin yerine getirmek asil, hizmetin karşılığını almak ise kârlı bir davranıştır. Bir insan, verdiği hizmetin karşılığını denk bir şekilde almalıdır ve bunu gönüllü olarak yapmalıdır.”
Eğer bir grup insan,ihtiyaç halinde öncelik sırası kendilerine verilmek üzere kan bağışında bulunuyorsa bu mübadele olur.
Rekabet: İki veya daha fazla bireyin ya da grubun, belli bir hedefe ulaşmak için içine girdiği yarıştır. Bireysel ya da takım oyunlarında olduğu gibi temel hedef rakibe üstün gelerek hedefe ulaşmaktır. Bu etkileşimde ödül tektir ve etkileşim içinde bulunanlardan sadece biri ödüle ulaşacaktır.
Çatışma: Çatışmada muhatap rakip olarak değil, neredeyse bir düşman olarak algılanır. Hedeflenen şey ise birinci derecede rakibi yenmektir. Öyle ki bazen rakibi yenmek hedeften daha büyük bir tatmin sağlar.
Çatışma genel olarak zararlı bir etkileşim biçimi olarak kabul edilir. Fakat yine de çatışma yararlı olabilir. Çatışan gruplar topluma dinamizm katar ve sosyal eşitsizliklere dikkat çeker. Kriz ve çatışma dönemlerinde normlar ve değerler tekrar gözden geçirilir. Böylece toplumsal değişme ve reformlar gerçekleşebilir.
Baskı: Birey veya grupları,diğer birey veya grupların isteği doğrultusunda belli bir yönde davranmaya mecbur eden etkileşim türüdür. Örneğin,savaş esirleri düşmana bilgi vermeye zorlanabilir veya aileler bazı cezalar vermek suretiyle çocukların davranışını kontrol edebilirler.
Baskı, mübadelenin zıddıdır. Mübadele karşılıklı çıkar bağlamında gönüllü bir ilişki iken, baskı tek yönlüdür. Baskının merkezinde otorite (yasal ve sosyal otorite) vardır. Otorite,düzenin sağlanmasında baskı araçları kullanır. Tutuklama, cezalandırma, hapsetme, aşağılama, reddetme, kınama gibi baskı araçları ile davranışlar baskı altına alınır.
Uyum: Grubun beklentileri ile uyuşan davranış türüdür. Birey, grubun veya genel olarak toplumun beklentilerini bilir ve kendi davranışlarını çevresindekilerin davranışlarına adapte eder. Bunu gönüllü olarak, dışarıdan bir baskı olmadığı halde bir zorunluluk duygusuyla yapar. Bu tür toplumsal etkileşim olmadan istikrar ve düzenliliği ile toplumsal hayat mümkün olmaz.
Uyum olmadan ibadet yerleri, aileler veya devletler var olamaz. Uyum olmadan kültürel veya sosyal yapılar kurulamaz. Çünkü tüm bunlar yalnızca toplumsal baskı, işbirliği vb. etkileşimler ile gerçekleşmez, bireylerin uyum davranışları göstermeye yönelik istek ve eğilimlerini de gerektirir.
Uyarlama: Sosyokültürel değerleri birbirinden farklı birey ya da grupların karşılıklı ödünler vererek uzlaşmalarını sağlayan bir etkileşim türüdür. Uyarlama etkileşiminde grupları yönlendirme gücüne sahip hükümet gibi otoriteler ya da sivil toplum kuruluşları, çatışan grupları uzlaştırmak için özel programlar geliştirir ve çatışmayı en aza indirgeyecek şekilde bütün toplumsal grupların kültürel taleplerini karşılamaya çalışır. Bu anlamda uyarlama,birey ya da grupları içinde yaşadıkları topluma uyumlu hale getirme süreci ve bu yönde uygulanan politikalardır. Almanya’da yaşayan Türk göçmenlerin Alman toplumuyla yaşadıkları uyum sorunlarını gidermek için Alman hükümetinin ücretsiz dil kursu açması bu etkileşime örnektir.
Benzeştirme: Toplumun ana gövdesini oluşturan toplumsal grupların lehine diğer grupların değişime teşvik edildiği hatta kimi zaman zorlandığı bir etkileşim biçimidir. 1980’li yıllarda Balkanlar’da azınlıkların adlarının değiştirilmesi ve kendi kültürel değerlerini ifade edecek şekilde yaşamalarına izin verilmemesi benzeştirmeye bir örnektir. Benzeştirme etkileşiminde sadece otorite baskıları değil okul, medya gibi teşvik edici sosyalleştirme araçları da etkilidir.
