Toplumsal norm nedir? Toplumsal normların özellikleri nelerdir? Toplumsal norm kaça ayrılır, hakkında bilgi.
Toplumsal Norm
Toplumda bireyin davranışlarına sınırlamalar getiren, yaptırım gücü olan, buyurucu ve yasaklayıcı düzenlemelerdir. Ahlâk, hukuk, din kuralları gibi. Toplumsal bir norm, birçok değerin kaynağı olabilir. Örneğin; yasalar önünde insanların eşit olması normu; özgürlük, hoşgörü, adil olmak gibi değerlerin kaynağı olabilir.
Özellikleri:
1. Emirler ve yasaklarla bireyin davranışlarını biçimlendirir.
2. Tekrarlandıkça alışkanlığa dönüşür.
3. Her toplumun kendi yapısına göredir.
4. Yaptırım gücü vardır. (Kınama, ayıplama, linç etme gibi)
5. İhtiyaçları karşılamayan normlar zamanla ortadan kalkar. Yeni ihtiyaçlar yeni normlar oluşturur.
Normlar yazılı ve yazısız olabilir:
1. Yazılı (Resmi) Normlar
Hukuk: Toplumda düzeni sağlayan, devlet (siyasi otorite) tarafından uygulanan, yaptırım gücü yüksek yazılı kurallardır. Hukuk, insanların bir arada yaşamasından doğan gruplar arası çelişkileri uzlaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Böylece toplumsal yaşamın sürmesine katkıda bulunur.
2. Yazısız (Resmi Olmayan) Normlar
Ahlâk: insan davranışlarını iyi-kötü olarak değerlendiren toplumsal kurallardır. Ayıplama, takdir etme, övme, yerme gibi nitelendirmelerle bireysel vicdan/ara yaptırım uygular. Ahlâk kuralları da toplumdan topluma ve aynı toplumda zamanla değişir.
Görenek: Bireylerin birbirlerinden görerek yaptıkları gelip geçici, yaptırım gücü çok zayıf olan davranış kalıplarıdır. Örneğin, sakal-bıyık bırakmak, zincir sallamak, kasket takmak gibi. Moda da görenek gibi bireylerin birbirlerinden görerek yaptığı etkisi kısa süren davranışlardır. Ancak modanın gücü göreneğe göre daha güçlüdür ve daha geniş kitleleri etkiler.
Âdet: Göreneklerin yaygınlaşıp, kökleşmesiyle ortaya çıkan toplumsal alışkanlıklardır. Örneğin, bayramlarda büyüklerin elini öpmek, görgü kuralları, özel günleri kutlamak gibi.
Gelenek: Toplumların çok uzun yıllar kullanması sonucu iyice kökleşen ve o toplumun simgesi haline gelen adetler geleneklere dönüşürler. Örneğin, Türklerin ata sporunun güreş olması, ispanyolların boğa güreşini benimsemesi, Hintlilerin ineği kutsal sayması gibi.
Töre: Yaptırım gücü en ağır olan yazısız normlardır. Örneğin; kan davası, namus cinayetleri gibi.
