Toplumsal Statü ve Roller

Toplumsal statü nedir? Toplumsal rol nedir? Toplumsal statü ve rollerin özellikleri, rol çatışması, rol pekişmesi hakkında bilgi.

Toplumsal Statü

Bireyin toplumsal yapı içinde sahip olduğu konuma ya da yere toplumsal statü denir. Her toplumsal statü bireye bir takım haklar sağlar ve sorumluluklar yükler. İkiye ayrılır:

a) Verilmiş Statüler (Doğuştan Gelen Statüler): Yaş, cinsiyet, ırk, din, akrabalık ilişkileri gibi faktörlerin yarattığı statülerdir. Bu statülerin bir kısmı kalıtımla (cinsiyet, ırk vb), bir kısmı ise içinde bulunduğu toplum tarafından (din, kölelik, zenginlik vb.) bireye verilir. Verilmiş statülerin bazıları hiç değişmezken bazıları zor değişir.

b) Kazanılmış Statüler: Bireyin kendi çabası, eğitim ve yetenekleri ile edindiği statülerdir. Doktor, hukukçu, öğretmen, sanatçı, sporcu ya da anne – baba olmak gibi. Bu statülerin değişmesi mümkündür. Özellikle demokratik toplumlarda kolay değişir.

Anahtar Statü: Bireyin sahip olduğu statülerden en baskın olanıdır. Bireyin mesleği genellikle onun anahtar statüsüdür. Toplum, bireyin diğer statülerini anahtar statüsüne dayanarak açıklar.

Toplumsal Rol

Toplumsal statüye uygun olarak toplumun bireyden beklediği davranışlara denir. Örneğin; baba olma statüsü bireye ailesinin ihtiyaçlarını karşılamak, onları korumak rolünü yükler. Bir sosyal grubun yaşaması için üyelerinin kendilerine düşen rolleri yerine getirmesi gereklidir. Her toplumsal rol, beklenen, izin verilen ve yasaklanan davranışları içerir.

Rol Çatışması: Bireyin sahip olduğu farklı statüler-deki rollerin birbirini güçleştirmesine denir. Örneğin, kardeşinin amiri olan ağabey, işyerinde ağabey gibi davranırsa rol çatışması içine düşmüştür.

Bazı roller, toplumun büyük bölümü tarafından bilinir. Çünkü bunlar toplumsal değer ve normlarla belirlenmiştir. Bu roller açık rol adını alır. Örneğin; bir hakimin yerine getirmesi gereken görevler belli kurallarla belirlenmiştir ve açıktır. Bazı roller ise statüler tarafından açıkça belirlenmemiştir. Bu tür rollere açık olmayan rol adı verilir.

Bir öğretmenin öğrencilerine hoşgörülü mü yoksa katı bir tutum içinde mi olması gerektiği konusunda kararsız kalması bu tür role örnek gösterilebilir. Sürekli olmayan, geçici roller de rol çatışmasına yol açabilir. Rol çatışması, bireyde gerginlik ve huzursuzluk yaratır. Bunun giderilmesi için birey, birincil ve ikincil önemde olan rollerini belirlemeli ve çatışmaları ortadan kaldırmalıdır.

Rol Pekişmesi: Bireyin sahip olduğu farklı statülerdeki rollerin birbirini kolaylaştırmasına denir. Örneğin; politikayla ilgilenmeye başlayan bir avukatın hukuk bilgilerinden yararlanması gibi.