Toplumsal tabakalaşma nedir? Toplumsal tabakalaşma türleri, özellikleri nelerdir? Toplumsal tabakalaşma hakkında bilgi.
Toplumsal Tabakalaşma
Toplumsal Tabaka: Toplumsal özellikleri bakımından birbirlerine yakın olan insanların oluşturdukları sosyal bütünlüğe denir. Tabaka ve sınıf farklı kavramlardır.
Toplumsal Tabakalaşma: Toplumu oluşturan bireylerin bir ya da daha fazla ölçüte göre hiyerarşik bir düzenle; toplumsal anlamda üst üste sıralanmasına denir.
Aşağıda tabakaların ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre değişimini gösteren piramitler verilmiştir:
1. Kapalı Tabakalaşma: Tabakalar arası geçişin mümkün olmadığı bir sistemdir. Bu tabakalaşmaya kast sistemi örnek verilebilir. Kast sisteminde toplumsal dayanışma, hukuksal ve ekonomik haklar aynı kastta yer alan insanlarda ortaktır. Kastlar arasındaki fark belirgindir. Alt tabakadaki insanlar üsttekilerle sosyal ve hukuksal ilişkiler kuramazlar. Bu sistemin temeli dinsel inançlardır. Örneğin kapalı tabakalaşmanın görüldüğü Hindistan’da toplumsal yapı brahmanlar, rahipler, savaşçılar, çiftçiler ve tüccarlar şeklinde sıralanmıştır.
2. Yarı Açık Tabakalaşma (Zümre Sistemi): Mesleki ayrıcalıklara göre oluşan, temelinde ekonomik nedenlerin bulunduğu tabakalaşmadır. Ortaçağ Avrupası’nda çok görülür. Mesleki açıdan birlik önemli ve meslekler arasında farklı statüler, prestijler geçerliydi.
Toplum yapısı da doğal olarak bu tür tabakalaşmada üst üste sıralanmış mesleki birliklerden kuruluydu. Lonca sistemi buna örnektir. Loncalar arasındaki fark dinsel değil ekonomiktir. Ayrıcalıklar kast sistemi kadar katı değildi, çıraklık ve kalfalık çalışmaları ile loncaya katılmak mümkündü. Bu sistem Endüstri Devrimi’ne kadar devam etmiştir. Bu döneme kadar toplum soylular, rahipler, zanaatkarlar, köylüler şeklinde sıralanmıştı.
3. Açık Sınıf Tabakalaşması: 20 yy. da oluşmuş bir tabakalaşmadır. Bu sistem diğer tabakalar gibi kapalı değildir, sınıflar ve tabakalar arasında geçiş söz konusudur. Birey doğumuyla bir sınıfın içinde yer alsa da zamanla kendi çabası sonucunda aşağı ve yukarı tabakalara geçebilir.
– Sosyal sınıflar herhangi bir yasayla veya dinsel bir açıklama ile belirlenmez. Sosyal bir sınıfa ait olma durumu aileden miras alınan, geleneksel bir temele oturmaz.
– Bir kişinin sosyal sınıfının belirlenmesinde statüleri, çoğunlukla da kazanılmış statüleri etkilidir.
– Sosyal sınıf, kişiler arasında özellikle maddi kaynakların mülkiyeti ve kontrolü gibi ekonomik temelli farklılıklara dayanır. Prestij, geleneksel ve kültürel değerler gibi ekonomik temele dayanmayan farklılıklar önemini kısmen yitirmiştir.
Toplumsal sınıf, sanayi toplumlarına özgü bir tabakalaşma modelidir. Tabakanın modern toplumlardaki biçimidir. Örneğin; Sudralar (işçiler) kast sistemine, sınıflar ise modern toplumlara özgüdür.
Modern toplumların sınıf temelli tabakalaşma piramidi aşağıdaki gibidir.
