Toynaklı hayvanlar nelerdir? Toynaklı hayvanların ayırıcı özellikleri nelerdir? Metabolizmaları nasıldır? Evcil toynaklı hayvanlar hakkında bilgi.
TOYNAKLI HAYVANLAR
Bütün toynaklı hayvanlar bitkiyle beslenen memelilerdir; ayırt edici özellikleri parmak kemiklerinin sert bir kılıfla sarılmış olmasıdır.
Kaynak: pixabay.com
Toynaklı hayvanlar en büyük, en çarpıcı ve en yaygın kara memelileri arasında yer alır. Hepsi otçuldur (her şeyi yiyen domuz ile böcekçil karıncayiyen hariç) ve parmak kemikleri toynaklarla kaplıdır. Toynaklı hayvan grubu at. sığır, koyun, keçi ve domuz gibi birçok evcil hayvanı kapsar; ama fil, gergedan ve zürafanın yanısıra sonradan denize dönmüş bir toynaklı hayvan olan denizineği de bu gruba girer. Avustralya dışında bütün kıtalarda toynaklı hayvanlar eskiden beri vardır.
Metabolizma
Bütün toynaklı hayvanların ortak özelliği şudur: Vejetaryen olmalarına karşın, bitkilerden elde ettikleri besinleri kendi başlarına sindiremezler; çünkü selülozun ayrışmasını sağlayan enzimlerden yoksundurlar. Sindirim sistemlerine simbiyotik bakteriler, mayalar ve tekhücreli canlılar yardımcı olur. Geyik ve sığır gibi birçok toynaklı hayvan türü geviş getirir. Bu hayvanlar selülozun metabolizmaya daha iyi katılmasını ancak sindirilmiş yiyeceği ağza getirip defalarca çiğneyerek sağlayabilirler.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Ayırıcı Özellikler
Çoğu toynaklı hayvanın uzun bacakları vardır; bu özellik çayır ve savan habitatlarında yırtıcılardan kolayca kaçmalarını sağlar. Birkaç grupta erkekler ve bazen dişiler, kıvrık boynuz (sığırlar), çatallı boynuz (geyikler) ve hatta uzun azıdişi (domuzlar) gibi ilave fiziksel unsurlar edinmişlerdir. Bunları şiddet amacıyla değil, daha çok gözdağı vermek ve basımlarının gücünü sınamak için kullanırlar.
Toynaklı hayvanlar çifttoynaklılar ve tektoynaklılar olarak iki gruba ayrılabilir. Birinci alt gruba geyik, zürafa ve suaygırı girer; ikinci alt grup ise at, gergedan ve tapir gibi türleri kapsar. Her iki grupta da parmak kemiklerinin sayısı değişen ölçülerde azalmıştır. Örneğin, günümüzde atların her bacağında sadece tek toynak vardır.
Evcil Toynaklılar
Kaynak: pixabay.com
İnsanlar yüzyıllar boyunca terbiye ettiği ve seçici soy ıslahıyla yetiştirdiği toynaklı hayvanlar günümüzde önemli bir rol oynar, insan ile hayvanlar arasındaki yakın bağ son buzul çağında insanların yerleşik hayata geçmeye, bitkisel ürünler yetiştirmeye ve alet kullanmaya başlamasıyla birlikte kuruldu. Toynaklı hayvanlar yaklaşık 15.000 yıl önceden başlayarak avlandı ve daha sonra (Akdeniz bölgesinde MÖ 9000’den itibaren) süt, yün ve et gibi ürünlerin yanısıra taşıma ve çeki hizmetleri için yetiştirildi. Evcilleştirmenin biyolojik önkoşulu, yeni doğmuş toynaklı hayvanların, insanları korkulmaması gereken dost bir canlı türü gibi tanıyarak onlara alışmasıdır.
Koyun ve keçi yününden yararlanmak insanlara sert hava koşullarına karşı koruma sağladı. Süt sağmak için inek kullanmak yakın döneme ait bir gelişme olsa da, çiftçilikte hayvanlar bu yüzyıla kadar önemli bir yer tuttu. Günümüzde toplam 450 dolayında sığır türü ve 200’den fazla at türü vardır.
SOY: Evcil sığırların kökeni Avrupa yaban öküzüne ya da bizonuna dayanır; domuz yabandomuzunun, at ise Przewalski atının, yani Asya/Moğol yaban atının soyundan gelir.
Tek Toynaklılar
Bu takımdaki başlıca hayvanlar at, eşek, zebra, tapirdir. Tek toynaklılar otla beslenirlerse de, mideleri geviş getirenlerde olduğu gibi bölümlere ayrılmamıştır. Başlıca özellikleri, hepsinin parmaklarının ucunda toynak bulunmasıdır.
Tek toynaklıların en tanınmış örneği attır. Atın köprücük kemiği yoktur. Ayaklarında da, yalnız üçüncü parmağı vardır, Öteki parmaklar, atın tarih boyunca geçirdiği türlü değişimler sonucunda, körelmiştir. Buna karşılık, üçüncü parmak, kalınlaşıp güçlenerek, koşmaya yarayacak bir biçim almıştır. Bu parmağın ucunda, toynak adı verilen tırnak bulunur. Toynak, parmağı çepeçevre sarar. Atın bacağının iç yanında, kestanecik denen esmer renkli bir kabuk vardır. Bu kabuk körelmiş parmaklardan birinin tırnağından başka bir şey değildir.
Atın sindirim sistemi insanınkini andırırsa da, birtakım ayrılıklar da gösterir. örneğin, kısrakların köpek dişleri yoktur. Ayrıca, atta küçük dil de bulunmaz. Atın midesi vücuduna göre çok ufaktır. Safra kesesi de yoktur. Akciğerleri de insanınkinden daha küçüktür. Atın beyni, insanınkinden sonra en girintili-çıkıntılı beyindir. Duyu organları içinde en çok gözleri gelişmiştir. Kulakları da çok iyi işitir.
