Trabzon şehrinin kurululundan bugüne kadarki tarihi hakkında bilgi.
Günümüzdeki kenti bir Miletos kolonisi olan Sinope’den gelen (bu gün Sinop) Miletoslu göçmenler İÖ 756’da kurdular. Kentin o dönemdeki adı Trapezos ya da Trapeza biçimindeydi ve bu biçimi fazla değişikliğe uğramadan günümüze kadar geldi. İÖ 7. yüzyılın başlarında Kafkaslar’dan Anadolu’ya giren yırtıcı Kimmer boyu, Trabzon’a kadar geldi ve kenti yağmaladığı gibi yıkıma uğrattı. Göçebe Kimerlerin bölgeden uzaklaşmalarından sonra kent onarılarak eski yaşamını sürdürmeye başladı. İÖ 546’da tüm Anadolu Pers egemenliğine girdi. Persler Anadolu’yu satraplık adını verdikleri yönetim birimlerine ayırınca, Trabzon da Pontos Kappadokya’nın sınırları içinde kaldı. İÖ 400’de İran’dan dönen Yunan askerleri (Onbinlerin Dönüşü) Trabzon’a da uğrayıp Sinope’ye geldiler. İÖ 370’e Satrap Datames, ayaklanan Karadeniz’deki koloni kentlerini boyunduruk altına aldı ve haraca bağladı. İÖ 334’te Makedonya Kralı Büyük İskender Asya Seferi’nde Persleri yenilgiye uğrattıktan sonra İÖ 332’de Doğu Karadeniz bölgesini de topraklarına kattı. İskender’in ölümünden sonra parçalanan toprakları komutanları arasında paylaşınca, Trabzon ve yöresi Eumenes’in payına düştü (İÖ 323). Bu durum uzun sürmedi ve Pers kökenli bir soylu olan I. Mithradates, Pontos Krallığını kurdu, daha sonraları Trabzon da bu krallığın sınırları içine girdi.
İÖ 66’da Roma komutanı Pompeius, bu devlete son verip topraklarını Roma’ya bağladı. İmparator Büyük Constantinus (306-337) döneminde Trabzon piskoposluk merkezi oldu. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca Trabzon da Bizans İmparatorluğu’nun sınırları içinde kaldı. İmparator İustinianos (527-565) döneminde kent onarıldı ve transit ticaretin canlı merkezlerinden biri haline geldi. Bu döneme ait Arap kaynaklarında Trabzon’dan Trabazunda ve Atrabazund adlarıyla söz edilir. 1204’te Latinlerin İstanbul’u işgal etmeleri üzerine Kommenos Hanedanı’ndan gelen Aleksios ve David, Gürcü Kraliçesi Tamara’nın yardımıyla Trabzon’a kaçtılar ve onun desteğiyle merkez Trabzon olmak üzere Trabzon Rum İmparatorluğu’nu kurdular.
Eski Trabzon’dan bir görünüm
1461’de Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet’in kenti ele geçirdiği ana kadar bağımsız bir devlet olarak yaşamını sürdürdü. Trabzon’un Osmanlıların eline geçmesinden sonra buraya çok sayıda Türkmen ailesi yerleştirildi. 1625 ve 1631’de Kazakların saldırılarından zarar gördü. 1810’da Ruslar Akçaabat yakınlarında kıyıya asker çıkartarak Trabzon’a kadar ilerledilerse de silahlanan halk düşmanı geri püskürttü. Bir yandan ayaklanmalar, öte yandan Osmanlı Devleti’nin zayıflaması, 19. yüzyılda Trabzon’un önemini yitirmesine neden oldu. Birinci Dünya Savaşı sırasında 14 Nisan 1916’da da Ruslar kenti ele geçirdiler. İki yıla yakın süren Rus işgali, Brest-Litovsk Antlaşması ile son buldu (24 Şubat 1918).
30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlı İmparatorluğu yenik sayılınca, yöredeki Rumlar eski Pontos Devleti’ni canlandırma çabalarına giriştiler. Rumların bu çabalarına karşılık olarak Trabzon’ daki Türkler, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti’ni kurdular. Bu çabalar ve yöredeki 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’nın desteği, Rumların girişimlerinin sonuçsuz kalmasına yol açtı. Cumhuriyetten sonra il oldu.
