Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütler, etkili olan özellikler nelerdir? Sebeplerinin maddeler halinde açıklaması.
TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERE AYRILMASINDAKİ ÖLÇÜTLER
Hayatın her alanında olduğu gibi edebiyatta da sınıflandırmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu sınıflandırma, o alandaki çalışmaları daha da kolaylaştırmaktadır.
Edebiyatın dönemlere ayrılması da bu amacın sonucu olarak gerçekleştirilmiştir. Türk edebiyatı tarih boyunca değişik medeniyetlerin etkisinde kalmıştır. Bu durum edebiyatın değişik yönlerden ürünler vermesini sağlamıştır ve edebiyatımızın dönemleri oluşmuştur.
Bu dönemlerin oluşmasındaki ölçütleri şu şekilde ele almalıyız:
1) Dil Anlayışı:
Toplumların yaşama biçimiyle edebiyat ve sanat arasında ilişki vardır.
Türkler İslam diniyle tanışıncaya kadar dış etkilerden uzak bir dil kullanmışlardır. İslam’ın etkisiyle Arapça ve Farsça sözcükler dile girmeye başlamış ve dildeki yabancılaşma artmaya başlamıştır. Tanzimat dönemine kadar bu etki sürmüştür. Tanzimat döneminden itibaren özellikle Fransızca başta olmak üzere Batı dilleri Türkçeyi etkilemeye başlamıştır.
Dil anlayışındaki bu farklılaşmalar, edebi dönemlerin belirlenmesinde etkili olmuştur.
2) Kültürel Farklılaşma:
Kültür, bir milletin düşünce ve yaşam tarzının bütününü kapsar. Türkler Uygurlara kadar göçebe bir yaşam sürmüştür. Bu bozkır kültürü edebiyata yansımıştır.
İslamiyet’in kabulünden Tanzimat dönemine kadar İslam kültürünün etkisiyle Türk kültüründe dini motifler ağırlık kazanmıştır.
Tanzimat’la birlikte Batı’nın etkisi artmıştır. Türk kültürü Batı kültürünün etkisinde kalmıştır. Tüm bu değişimler, edebi ürünleri hem içerik yönünden hem de biçimsel olarak etkilemiştir.
3) Dini Hayat:
Türkler tarih boyunca değişik din ve öğretilerin etkisinde kalmıştır. Bu etki edebiyatta da kendini göstermiştir. Fakat dinin edebiyat üzerindeki en büyük etkisi İslamiyet’in kabulünden sonra oluşmuştur.
Türkler arasında İslam dini, diğer din ve öğretilere göre daha çok kabul görmüştür. Bunda değişik unsurların büyük etkisi olmuştur. Özellikle Göktanrı inancının etkisi fazladır. İslamiyet’in edebiyatın hem içeriği hem de biçimini ciddi şekilde değiştirmiştir. Bu etki yoğun olarak Tanzimat dönemine kadar sürmüştür
4) Dil Coğrafyası:
Türk dilinin tarihi gelişimi 8. Yüzyıldan itibaren izlenebilmektedir. Çünkü İlk yazılı belgeler olan Orhun Abidelerinden oluşturulmuş Yenisey Yazıtları da vardır. Fakat bu yazıtlar okunamadığı için belge niteliği taşımamaktadır.
Türkler tarih boyunca değişik kıtalara yayılmıştır. Değişik coğrafyalarda devletler kurmuşlardır. Türklerin birbirlerinden uzak yerlerde devlet kurmaları dilinde değişik formatlara girmesi neden olmuştur. Dolayısıyla Türk Dili farklı şivelere bölünmüştür.
5) Sanat Anlayışı:
Sanat değişik zaman, durum ortam vb. unsurlara göre değişik şekillerde algılanmıştır. Sanattaki bu farklılaşma edebi ürünlere de yansımıştır. Bu durum edebi akım ve görüşlerin doğmasını sağlamıştır. Söz konusu akım ve görüşler edebi dönemlerin oluşmasında bir ölçüt olmuştur.
