Türk edebiyatında fıkralar ile ilgili genel bilgiler. Fıkra nedir ne gibi özellikleri bulunmaktadır?
Kaşgarlı Mahmut’un küg dediği fıkra kelimesi, dilimize sonradan girmiş Arapça bir kelimedir. Kısa öykü, kıssa vb. anlamlardadır. Batı Türkçesinde fıkra yerine öykü, masal, kıssa, nükte, mizah, latife kelimeleri kullanılır. Kırım, Kazan, Özbekistan ve Uygur Türklerinde latife, Kazaklarda ertegi, anız; Türkmenlerde yomak, şorta söz kavramları fıkrayı karşılar.
Fıkralar bir tez ve karşı tez üzerine kurulur. Burada olumlu, olumsuz tipler ve düşünceler karşı karşıya getirilir. Fıkraların yapısı bu çelişki üzerinde kurulur.
Fıkralar, genellikle gerçek yaşamda yaşanmış olaylardan kaynaklanır. Bunlarda nükte, mizah, eleştiri ve hiciv öğeleri kullanılarak dinleyenlerin bir sonuç çıkarması istenir. Bu nedenle fıkra güldürürken düşündüren öyküler olarak tanımlanabilir.
Fıkralar, genellikle tek bir olay üzerine kurulur, betimleme, öyküleme gibi ayrıntılar bulunmaz. Başlangıç, gelişme ve sonuç bölümleri iç içedir.
Türk ulusunun kıvrak zekâsı, engin deneyimleri Nasrettin Hoca fıkralarında kendini bulmuştur. Nasrettin Hoca, Türk ulusunun simge ismidir. İki fıkrada gördüğünüz gibi en karmaşık konulardan, kurnazlıktan çok aklıyla sıyrılır, anlatımı en güç düşünceleri ince bir üslupla dile getirir. Hoca, fıkraların bütününde, insanlara bir ahlak dersi verir. Toplumun kusurlarını gülümseyen bir ciddiyette ortaya koyar. Hoca, fıkralarda bazen bilgili, bazen cahil; bazen uyanık bazen dalgın görünür. Bu özelliklerin tamamı ona ait değildir. Zaman içinde birçok olay ona yüklenmiştir. Bu nedenle Nasrettin Hoca’yla ilgili anlatılan her fıkraya, onundur diyemeyiz.
Fıkra geleneğinde Nasrettin Hoca, İncjli Çavuş, Bekrî Mustafa gibi tipler oluşmuştur. Türk fıkralarının belli başlı kahramanları bunlardır.
