Türkiye’de Basketbolun Tarihi ve Gelişimi

Türkiye’de basketbolun doğuşu, gelişimi, tarihçesi hakkında bilgi. Türkiye’deki ilk basketbol maçları, basketbol hakkında bilgi.

Türkiye’de Basketbolun Tarihi ve Gelişimi

Türkiye’de basketbol ilk 1904 yılında, Robert Kolejin spor salonunda oynanmıştır. Amerikalı öğretmenler yönetimindeki bu maç denemeden ileriye gitmemiştir. 1911 yılında Galatasaray Lisesi beden eğitimi öğretmeni Ahmet Robenson, basketbol oyun kurallarını dilimize çevirerek yönetmeliğe uygun olarak beşer kişilik takımlar arasında karşılaşma yapılmasını sağlamıştır. Fenerbahçe Kulübü 1913 yılında faaliyetleri arasına basketbolu da katmıştır. Kulüp 1919 yılında Amerikalı bir öğretmen getirmiş, ancak rakip bulunamadığı için çalışmalarını durdurmak zorunda kalmıştır.

Basketbol konusunda ülkemizdeki ilk çalışmalar 1920’de başlamıştır.

1919’da Türkiye’de şube açan Amerikan Genç Erkekler Hristiyan Birliği (YMCA) müdürü Dr. Deaver, Selim Sırrı Tarcan’ın girişimleriyle Cağaloğlu Yüksek Öğretmen Okulu öğrencilerine basketbol öğretmiştir. Kaydı bulunan ilk maç, 4 Nisan 1921’de Ahmet Robenson, Hilmi Bey, Mişel Efendi, Ziya Bey ve Armenak Efendi’den kurulu okul takımı ile YMCA’lı Amerikalılar arasında oynanmış, 18-14 Amerikalıların lehine sonuçlanmıştır.

Türkiye’de ilk basketbol ligi 1927 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Musevilerden oluşan Maccabi 1933 yılına kadar şampiyonluğunu sürdürmüştür. 1933 yılında ise TİCİ’nin basketbolü ele alması ile ilk basketbol resmi ligi düzenlenmiştir. Naili Moran ve Feridun Şerifzade’nin çalışmalarıyla güçlenen Galatasaray Takımı İlk yılı şampiyon bitirmiş, dört yıl boyunca da şampiyonluğu kimseye kaptırmamıştır (1933-36). Türkiye uluslar arası alandaki ilk maçını 24 Haziran 1936’da Yunanistan ile yapmıştır. Yunanistan milli takımını kendi paralarıyla Türkiye’ye getiren Türk basketbolcular, Beyoğlu Halk Evi Salonu’nda yaptıkları ilk uluslar arası karşılaşmayı 49-12 kazanmışlardır. Türk milli takımı 1936 Berlin Olimpiyatları’na katılmış, ancak dereceye girememiştir.

1940’larda duraklama dönemine giren basketbol, 1946’dan itibaren İstanbul, Ankara ve İzmir’in dereceye giren takımlarının oynadığı Türkiye Şampiyonası’nın düzenlenmesi ile yeniden hareketlenmeye başlamıştır. 1949 yılında Kahire’de yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası, Türkiye’nin katıldığı ilk Avrupa şampiyonası olmuş, Türk milli takımı bu şampiyonada Avrupa 4.lüğünü elde etmiştir. 1950’de düzenlenen Uluslar Arası İstanbul Basketbol Turnuvası ülkemizde bu dalda yapılan ilk uluslar arası organizasyon olmuştur, ilk kez 1956’da yapılan gençler birinciliğini Fenerbahçe, 1959’daki bayanlar birinciliğini de Gazi Eğitim Enstitüsü kazanmıştır. 1959’da İstanbul’da yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonasını, Türkiye Basketbol Federasyonumun kurulması izlemiştir. 1960’ta ise Türk milli basketbol takımı Sofya’da yapılan 2. Balkan Şampiyonası’na katılmıştır.

13 Aralık 1966 tarihinde yayınlanan 12476 sayılı yönetmelikle, bugün kısaca “Deplasmanlı Basketbol Ligi” adıyla andığımız ligler başlatılmıştır. 1968-69 sezonundan itibaren Basketbol Federasyonu, Deplâsmanlı ikinci Lig’i kurmuştur. Ayrıca 70’li yıllarda bazı özel kuruluşların basketbol takımları oluşturmaları ile Türk basketbolu canlanma dönemine girmiş, 1977 yılında Fransa’da yapılan Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonasında Türkiye, Avrupa şampiyonluğunu kazanmıştır.

1981 yılında Deplâsmanlı Bayanlar Ligi karşılaşmaları düzenlenmeye başlamıştır.

Bunu 1982 yılından itibaren Bayanlar Türkiye Ligi şampiyonluğunu kazanan takımın Türkiye’yi Avrupa’da temsil etmeye başlaması izlemiştir. 1985 yılında Fransa’da yapılan Dünya Liseler Basketbol Şampiyonası’nda Türkiye’yi temsil eden Galatasaray Lisesi, dünya ikincisi olmuştur. Aynı yıl ilk kez düzenlenmeye başlanan Cumhurbaşkanlığı Kupası karşılaşması 6 Nisan 1985’te Play Off Şampiyonu Galatasaray ile normal sezon birincisi Fenerbahçe arasında oynanmış, Fenerbahçe’yi 85-84 yenen Galatasaray ilk Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı kazanmıştır. 1992 yılında Basketbol Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası final grubu maçları İstanbul’da oynanmıştır. Aynı yıl Türk basketbol milli takımı Avrupa Şampiyonasında yarı finallerde başarılı olarak 12 yıl aradan sonra ilk kez finallere yükselmiştir.

1993 yılında da Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’nda final oynayan Efes Pilsen, 24 Temmuzda Torino’da oynanan final maçını Yunanistan’ın Aris takımına karşı 50-48 gibi küçük farklı bir skorla kaybetmiş ve ikinci olmuştur. 1993 yılında Trabzon’da yapılan Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonası’nda finale kalan Türkiye, Avrupa dördüncüsü olmuştur. 1994-95 sezonunda erkeklerde Efes Pilsen, Ülker, Fenerbahçe, bayanlarda İÜSBK ve Galatasaray oynadıkları kupalarda gruplara kalma başarısını göstermişlerdir. Galatasaray ise bir kupada dört takım arasına kalan ilk Türk bayan kulüp takımı olmuştur.

Ocak 1996’da oynanan Koraç Kupası çeyrek final maçlarında Fenerbahçe’yi, yarı final maçlarında da T. Bologna’yı eleyen Efes Pilsen finale çıkmıştır. 1993 yılında Avrupa Kulüpler Kupası’nı kıl payı kaçıran Efes Pilsen, Koraç Kupası finalinde İtalya’nın Stefanel Milano takımını iki maç sonunda sayı farkıyla eleyerek şampiyon olmuştur. Efes Pil-sen’in kazandığı Koraç Kupası, kulüp bazında takım sporları içinde Türkiye’nin kazandığı ilk Avrupa kupası olarak tarihe geçmiştir. 1997 yılında Türkiye Ligi’nin 9 ekibi Avrupa kupalarına katılma hakkını elde etmiştir. 1999-2000 sezonu Avrupa Ligi dörtlü finaline kalan Efes Pilsen 3. olmuştur.

Türk basketbolu tarihinin en büyük başarısını 2001 yılında kazanmıştır.

Türkiye’de organize edilen 32. Avrupa Basketbol Şampiyonası’nda grup maçlarında İspanya, Letonya ve Slovenya ile karşılaşan Türk milli takımı, gruptan çıktıktan sonra önce dünya devlerinden Hırvatistan’ı, yarı finalde Almanya’yı mağlup edip finale yükselmiştir. Finalde son Avrupa ve dünya şampiyonu Yugoslavya’ya yenilen A milli takım gümüş madalya kazanmıştır. Türk takımları özellikle 2000’li yıllarda büyük başarı göstermiş, A milli takım 2002 yılında ilk kez 14. Dünya Şampiyonası’nda mücadele etmiş ve dokuzuncu olmuştur. Maçlar Amerika Birleşik Devletleri’nin Indianapolis kentinin iki salonu RCA Dome ve Conseco Fieldhouse’da yapılmış, birbirinden çekişmeli ve heyecanlı maçlar sonunda “12 Dev Adam” olarak adlandırılan Türk milli takımı bu şampiyonayı dokuzunculukla bitirmeyi başarmıştır.

2004 yılı İçinde özerk bir yapıya kavuşan Basketbol Federasyonu, A milli takımın başına ünlü Yugoslav antrenör Bogdan Tanjevic’i getirdi. 2000’lerin hemen öncesinde ve sonrasında Türk basket-bolcular bireysel başarılar da elde etmişlerdir. Mirsad Türkcan NBA’de oynayan ilk Türk basketbolcudur. 1998 yılında Houston Rockets tarafından seçilen Mirsad, takas edildiği New York Knicks ve Milwaukee Bucks’ta da oynadı. 2001-2002 sezonunda CSKA Moskova takımında forma giymeye başlayan Türkcan, Euro League’de en değerli oyuncu (MVP) seçildi ve bu unvanı alan ilk Türk basketbolcu oldu.

CSKA Moskova 2003-04 sezonunda Avrupa Ligi şampiyonu oldu. NBA’ye daha sonra Hidayet Türkoğlu, Mehmet Okur ve Zaza Pachulia da girmiştir. 2000’de Sacramento Kings tarafından seçilen Hidayet Türkoğlu, ilk sezonda Batı Konferansı finali oynamış, 2003’te NBA şampiyonu San Antonio Spurs’a geçmiştir. Detroit Pistons forması giyen Mehmet Okur ise yine ilk sezonunda Doğu Konferansı’nda final oynayan güçlü ekibin önemli bir üyesi olmuştur. 2003-04 sezonunda ise Detroit Pistons’ın şampiyon olması ile şampiyonluk yüzüğünü parmağına takmış ve transfer ücretini artırmıştır. Gürcü asıllı Türk basketbolcu Pachulia ise 2003-04 sezonunda Orlando Magic tarafından seçilmiştir.