Türkiye’de Bitki ve Hayvan Çeşitliliği

Türkiye’de yer alan bitkiler ve başlıca hayvanlar hakkında bilgiler. Orman bölgelerimiz ve bitki örtülerimiz hakkında da bilgiler.

Türkiye’nin doğal bitki örtüsü, çeşitli bölgelerinde hüküm süren çeşitli iklim tiplerinin etkisi altında değişikliğe uğrayarak, orman, maki, bozkır, çayır gibi şekiller gösterir.

Ormanlar. — Karadeniz Bölgesi’nde her mevsim yağışlı olan iklim sayesinde, kıyı dağlarının denize bakan yamaçlarında sık bir orman örtüsü göze çarpar. Bu bölgede orman, insanlar tahrip etmedikçe, deniz kıyısından başlar, 2.000 metreye kadar çıkar. Bunlardan 1.000-1.200 metre, yüksekliklere kadar olanlar yayvan yapraklı ağaçlardan, daha yukarıdakiler ise iğne yapraklılardan meydana gelmiştir.

Rize yöresinin alçak ormanlarında en çok göze çarpan, kızıl ağaçtır. Yukarılara doğru çıkıldıkça gürgenle karaağaç artar Batıya doğru yağışlar azaldığı için, o kesimlerde ıhlamurla akçaağaç önde gelir. Samsun yöresine doğru yağışlarla birlikte cinsler de azalır. Batı Karadeniz bölümünde ormanların alanı yeniden genişler. Bu bölümde kayınla karışık meşe, gürgen, belli yerlerde dişbudak, kestane bulunur.

Kayın, köknar, lâdin Karadeniz Bölgesi ormanlarında en çok bulunan ağaçlardır.

Marmara Bölgesi dağlarının yüksek yerlerinde de Karadeniz Bölgesi kıyı dağlarındakine benzeyen ormanlar vardır.

Yurdun batı bölgelerinde, bu arada Akdeniz Bölgesi’nde, asıl ormanlar ancak yüksek kesimlerde görülür. Dağların alçak yamaçlarında «maki» topluluklarına rastlanır.

Akdeniz Bölgesi’nde ormanlar 500-600 metre yükseklikten sonra başlar, Toros Dağları’nın yamaçlarında 2.200 metreye kadar çıkarlar. Ağaçlar, Karadeniz ormanlarındakinden daha seyrektir. Daha çok çam cinslerine rastlanır. Başlıca ağaç karaçamdır. Güney ormanlarının çok değerli, ünlü bir ağacı da katranağacı (sedir)dir. Daha çok dağların güney yamaçlarında bulunur. Bu ormanların nadir bir ağacı da köknardır.

Yurdun doğu kesimlerinde alanı az olan ormanlarda en çok raslanan ağaç meşedir.

ORMAN BÖLGELERİMİZ

Ormanlarımız coğrafya bölgelerine göre altıya ayrılır:

1) Karadeniz ormanları; 2) Marmara ormanları; 3) Ege ormanları; 4) Akdeniz ormanları; 5) Doğu Anadolu ormanları; 6) Orta Anadolu ormanları.

Karadeniz Ormanları. — «Kıyı Ormanları», «Karadeniz Ardı Ormanları» olmak üzere ikiye ayrılır. Bu bölge ormanlarının %67′ si koru, %33’ü baltalıktır. Bölgenin doğu kısımlarında ibrelilerden lâdin, köknar, çam; yapraklılardan da kayın, meşe, gürgen, kızılağaç bulunur. Bunların miktarı hemen hemen birbirine eşittir. Batı kesiminde ise yapraklılar daha çoktur; bu arada kayın, meşe, gürgen, kestane, ıhlamur, dişbudak önemli bir yer tutar.

Marmara Ormanları. — %56’sı koru, %44’ü baltalıktır. Belli başlı ağaçlan meşe, kayın, kestane, gürgen, akçaağaç, karaağaçtır. İbrelilerden çam, köknar, ardıç yetişir.

Ege Ormanları. — %69’u koru, %31’i baltalıktır. Yapraklılardan en çok meşe ve çeşitleri vardır. Az miktarda kayın, kestane vs. de bulunur. Bunlar arasındaki sığla ağacı bu bölgenin özelliğidir.

Akdeniz Ormanları. — «Kıyı ormanları», «Akdeniz Ardı Ormanları» olmak üzere ikiye ayrılan bu ormanların %77’si koru, %23’ü de baltalıktır. Bu bölgede ibrelilerden en çok çam, sedir’, köknar, ardıç bulunur; yapraklılardan da meşe türleri başta olmak üzere az miktarda, kavak, kayın, kayacık, kızılağaç vardır.

Doğu Anadolu Ormanları. — %28’i koru, %72’si baltalıktır. Bu bölgede daha çok yapraklılar, bu arada en çok meşe türleri yaygın haldedir,

Orta Anadolu Ormanları. — %48’i koru, %52’si baltalıktır- Bu bölgenin başta gelen ağacı ibrelilerden çamla ardıçtır.

DİĞER BİTKİ ÖRTÜLERİ

Makiler. — Kuraklığa uymuş, sert yapraklı, her mevsimde yeşilliklerini koruyabilen bitkilerdir. Bunları meydana getiren bitkiler arasında yeşil meşeler, pırnar meşesi başta gelir. Kocayemiş, defne, mersin de çoktur Bazı yerlerde yaban? zeytin, keçiboynuzu da bulunur. Karaçalı, laden gibi bodur ağaçlara da raslanır.

Bozkırlar. — Türkiye’nin uc bölgelerinde ağaçlıklar çok yer tuttukları halde iç kısımlarda bozkırlar başta gelir. Buralarda ormanlara ancak dağ ^amaçlarında küçük lekeler halinde rastlanır. Bir de su kıyılarında şerit halinde dizilmiş söğütler, köy yakınlarında da kavaklar görülür. İç Anadolu bozkırlarında derin topraklı yerlerde «yavşanotu» denilen otlar başta gelir. Dağ yamaçlarına doğru dikenli gevenler görülür.

Yurdumuzun bozkır alanları İç Anadolu’ dan başka, geniş ölçüde, Güneydoğu Anadolu düzlüklerinde, Doğu Anadolu’nun çukur ovalarında, Trakya’nın ortasını kaplıyan Ergene havzasında bulunduğu gibi, uc bölgelerimizin ovalık alanlarında da göze çarpar.

Çayırlar. — Türkiye’de bu saydıklarımızdan başka raslanan bir bitki topluluğu da yeşil çayırlıklardır. Yaz sonuna kadar yeşilliklerini koruyabilen çayırlıklar, en geniş olarak, Doğu Anadolu’da Ardahan – Kars yaylalarında bulunur. Bundan başka, yüksek dağların orman sınırı üstünde kalan kesimlerinde de yeşil dağ otlaklarına raslanır.

Hayvanlar Alemi

Çok eskiden beri insanların yaşadığı Türkiye’de doğal bitki örtüsü gibi hayvanlar âlemi de yüzyıllar boyunca çeşitli değişikliğe uğramıştır. Bu değişiklikler iklim şartlarında-ki gelişmelere uymuş, bazı hayvanlar zamanla tükenmiştir.

Yurdumuzda çok eskiden yaşadıkları bilinen birçok vahşi hayvanlardan bugün iz kalmamıştır, Bugün yabani hayvan olarak en çok ayı, kurt, çakal vardır. Kürkleri için avlanan tilki ile sansar da önemli yer tutar. Toroslar’ da, pek seyrek olarak, benekli parslara ratslanır, halkımız bunlara «kaplan» adını verir.

Tarım alanlarına zararlı olan hayvanlar arasında yaban domuzları, tarla fareleri, çekirgeler sayılabilir Bu sonuncular Suriye’den kuzeye doğru çıkarak Güneydoğu Anadolu bölgesine bazı yıllar korkunç dalgalar halinde saldırırlar. Yabani hayvanlar arasında tavşan da oldukça çoktur. Dağlık yerlerde dağ keçisi gibi ot yiyen hayvanlar, iri yırtıcı kuşlar da vardı,r. Daha birçok kuş cinsleri de kış mevsimini Suriye’de, Mısır’da, Doğu Afrika’da geçirip, ilkbaharda yurdumuza dönerler.