Türkiye’de endüstrinin gelişimi nasıl gerçekleşmiştir, endüstrinin Türkiye ekonomisindeki yeri, endüstrinin gelişmesindeki temel koşullar.
Türkiye’de Endüstrinin Gelişim Süreci
Türkiye’de çağdaş anlamda sanayileşme cumhuriyetin kurulması ile başlamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında sanayileşmeye büyük önem verilmiştir.
✓ Türkiye’de sanayileşme sürecinde en önemli adım 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi’nin toplanması olmuştur. Bu kongrede alınan kararlar arasında;
• Fabrika kurmaya yarayacak makinelerin ithalinden gümrük vergisi alınmaması
• Ulaşımın geliştirilmesi için kanunların çıkarılması
• Sanayiyi teşvik edici kanunların çıkarılması
• Yatırımcıya kredi sağlayacak bankaların kurulması
• Sanayi alanında çalışacak insanların eğitim ve öğretimi için kurumlar açılması
• Sanayi sektöründe gelişmenin planlı ve düzenli bir şekilde sürdürülebilmesi için 1933 yılından itibaren beş yıllık kalkınma planları ortaya konulmuştur. Bu planlamayla çeşitli fabrikalar kurulmuştur. Nazilli’de kumaş (1933), İstanbul’da şişe ve cam (1934), İzmit’te kâğıt (1939) fabrikası bunlara örnek olarak verilebilir.
✓ 1936 yılında yapılan 2. beş yıllık kalkınma planı II. Dünya Savaşı nedeniyle tam olarak uygulanamamıştır.
✓ Sanayi yatırımları 1950’li yıllara kadar daha çok devlet tarafından yapılırken, bu tarihten sonra yerli ve yabancı sermaye ortaklığı ile yapılan yatırımlar artmıştır. Bu girişimleri desteklemek için devlet tarafından Türkiye Sınai Kalkınma Bankası kurulmuştur. Ulaşım ve haberleşme ağı yaygınlaştırılmış, enerji üretimi artırılmış ve kamu iktisadi kuruluşları tesis edilmiştir.
✓ 1962’de kurulan Devlet Planlama Teşkilatı ile ekonomimize yön veren beş yıllık kalkınma planları daha düzenli olarak uygulamaya konulmuştur.
✓ 2000’li yıllarda Türkiye sanayisinde en çok gelişen sektörler; tekstil, otomotiv, beyaz eşya, ev eşyası gibi sektörler olmuştur.
Endüstrinin Türkiye Ekonomisindeki Yeri
✓ Çalışan nüfusun % 20 kadarı endüstri sektöründe çalışmaktadır.
✓ Endüstrinin ihracattaki payı artmış, ön plâna çıkmıştır.
✓ Türkiye’deki endüstri kollarının büyük bölümü tarıma ve yeraltı kaynaklarına bağlıdır.
Endüstrinin Gelişmesindeki Temel Koşullar
✓ Ana para (sermaye)
✓ Ulaşım
✓ İşgücü
✓ Su
✓ Hammadde
✓ Enerji
✓ Pazar
***Hammaddesi kolay bozulabilir olan endüstri tesisleri, hammadde kaynağına yakın yerlere kurulur.
***Endüstri tesislerinin kurulup gelişmesinde sermaye ve ulaşım olanakları en önemli etkendir.
