Coğrafya dersinin Türkiye’de nemlilik ve Yağış isimli konusunun özet halinde ve maddeler halinde anlatıldığı yazımız.
Türkiye’de yıllık ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu yer, kuzey kıyılarıdır. Güneye inildikçe bağıl nemlilik oranı düzenli bir biçimde düşer ve Güneydoğu Anadolu’da en düşük değere iner. İç Anadolu, bağıl nemliliğin düşük olduğu ikinci bir bölge olarak dikkati çeker.
Bağıl nemliliğin mevsimlere göre değişiminde de kıyılarla iç kısımlar arasında tam bir zıtlık söz konusudur. Kuzey ve güney kıyılarımızda bağıl nemlilik kıştan yaza pek az değişir. Buna karşılık iç kısımlarda bağıl nemlilik bakımından yaz ile kış arasında büyük farklar vardır.
Karadeniz kıyılarının tümünde, Akdeniz kıyılarının büyük bir bölümünde yazın bağıl nem oranı daha yüksektir. Yaz aylarında denizden karaya esen nemli rüzgarlar, kıyılarda bağıl nemin yükselmesini sağlar. Kışın Doğu Karadeniz ve Toros dağlarındaki fön oluşumları buralarda bağıl nem oranını düşürmektedir.
A – OLUŞUMLARINA GÖRE YAĞIŞ TİPLERİ
Orografik Kuzey Anadolu dağları ile Torosların denize bakan yamaçları orografik yağışlar için oldukça elverişlidir. Bu nedenle buralar yurdumuzun en çok yağış alan yerleridir. Türkiye’de yağış dağılışı haritası ile yer şekilleri haritası arasındaki benzerlik de orografik yağışlarla açıklanabilir.
Cephe yağışları, Yurdumuzdaki yağışların çoğu bu karakterdedir. Sonbahardan itibaren özellikle Balkanlar üzerinden gelen soğuk hava kütleleri güneyden sokulan sıcak cephelerle karşılaşınca, başta Marmara ve Ege bölgeleri olmak üzere Batı Anadolu bol yağış alır.
Konveksiyonel yağışlar genellikle dağlarla çevrili iç kısımlarda görülür ve daha çok sağanak biçimindedir. Iç Anadolu Bölgesi’nde yaz başında görülen kırkikindi yağışları konvektif yağışların tipik örnekleridir. Iç bölgelerde ilkbahar sonu ve yaz başındaki yağışların çoğu bu karakterdedir.
B) TÜRKİYE’DE YAĞIŞ ÇEŞİTLERİ VE ÖNEMİ
Türkiye’de kıyı şeridine yıl boyunca düşen yağışların tamamına yakını, iç kısımlarda ise yaz yağışlarının tamamı ile ilkbahar ve sonbahar yağışlarının büyük bir bölümü yağmur şeklindedir.
Kışm bütün iç bölgelere ve kıyılardaki yüksek yerlere yağışlar’ genellikle kar şeklinde düşer. Kar yağışlarının en çok olduğu yerler başta Karadeniz Bölgesi’ndekiler olmak üzere dağlardır. Kıyı şeridinde kar yağışına çok ender rastlanır.
Kar yağışlarının tahıl tarımı ve yeraltı suyu ve kaynaklara etkisi bakımından büyük önemi vardır. Kaim bir kar tabakası, çimlenmiş ekinleri soğuktan korur, ilkbaharda karların yavaş yavaş erimesi ile oluşan sular toprağa sızarak yer altı sularını ve kaynakları besler.
Türkiye’de görülen yağış tiplerinden biri de doludur. Dikey doğrultulu hava hareketlerinin güçlü olduğu mevsimler, dolu oluşumuna oldukça elverişlidir. Bu yüzden ülkemizde dolu yağışları en çok ilkbaharda ve kısmen sonbaharda konveksiyonel hava hareketlerine bağlı olarak görülür. Dolu yağışı genellikle öğleden sonra ile akşam üstü arasında oluşur.
Çiy ve kırağı genellikle ilkbahar ve sonbaharda yaygın olarak görülen yağış tiplerindendir.
C) TÜRKİYE’DE YAĞIŞIN DAĞILIŞI
Türkiye’de en fazla yağış alan yerler;
• Doğu ve Batı Karadeniz’in kıyı kesimleri ile
• Toroslar
• Nur dağlarının denize dönük yamaçlarıdır.
Diğer kıyı kesimleri ile bu kesimlere komşu iç bölümler ve Doğu Anadolu’nun büyük bir bölümü orta derecede yağış almaktadır. Iç kesimlerde yükseltinin olumlu etkisi ile dağlık alanlar çukur yerlere göre daha çok yağışlıdır. Bu yüzden Doğu Anadolu, Iç Anadolu’ya göre daha çok yağış almaktadır.
• İç ve Doğu Anadolu’da çukur alanlar çevrelerine oranla daha az yağış alır. Bir bütün halinde İç Anadolu yurdumuzun en az yağış alan bölgesidir.
• Tuz gölünün güney ve bati kesimi Türkiye’nin en kurak yeridir.
• Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bazı çöküntü ovaları (Malatya Ovası’nın doğusu, Iğdır Ovası gibi) ve İç Anadolu’nun Niğde ile Kayseri arası da Türkiye’nin en kurak yerleri arasında sayılabilir.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güney kesimi de İç Anadolu kadar kuraktır.
