Türkiye’de Yetişen Tarım Ürünleri Endüstri Bitkileri

Türkiye’de hangi tarım ürünleri yetişir? Türkiye’de yetişen tahıllar, endüstri bitkileri, sebzecilik, meyvecilik hakkında bilgi.

TAHILLAR
Besin maddeleri arasında tahıllar (buğday, arpa, çavdar, mısır, pirinç) önemli yer tutar. Ekili alanların %80 inde tahıl üretimi yapılmaktadır. Tahıllar içinde en geniş yeri buğday kaplar.

Buğday: Çimlenme ve büyüme döneminde (ilkbahar) serin ve nemli hava, olgunlaşma döneminde (yazın) sıcaklık ve kurak bir iklim ister. Ülkemizde buğday, yaz yağışlarının görüldüğü Karadeniz kıyılarında yetiştirilemez. Buğday üretiminde artışlar görüldüğü halde, tüketim fazla olduğundan dış satımı yapılamaz. Gelişmiş ülkelerde buğday tüketimi fazla değildir.

Yurdumuzda buğday üretimi, iklimin kararsızlığı nedeniyle yıldan yıla farklılıklar gösterir. Buğday üretiminde İç Anadolu ve Marmara bölgeleri en çok payı olan; Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi en az payı alan bölgelerdir.

Arpa ve Çavdar: Buğdaydan sonra en çok üretilen tahıl arpadır. Buğday gibi yaz kuraklığı ve ilkbahar yağışı ister. Sıcağa ve soğuya daha dayanıklı olduğu için daha soğuk olan yüksek yerlerde yetiştirilir. Arpanın yetişme süresi buğdaya göre daha kısadır. Bira sanayinin hammaddesidir. Hayvan yemi olarak kullanılır.

Çavdar, yayla iklimi arar, düşük ısıya dayanabilir. Fazla sıcaktan zarar görür. Doğu Anadolu’nun yüksek yerlerinde yetiştirilir.

Mısır ve Pirinç: Su ve sıcaklık ister. Türkiye mısır üretiminin yarısını Karadeniz Bölgesi karşılar. Marmara Bölgesi ikinci sırada yer alır. İnsan gıdası, hayvan yemi, sanayi hammaddesi olarak değerlendirilir. Pirinç, büyüme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve fazla emek isteyen bir tarım ürünüdür. Türkiye’de pirinç ekim alanları sınırlıdır. Akdeniz Bölgesi başta gelir. Karadeniz, Marmara, Ege, Güneydoğu Anadolu bölgelerinde akarsu boylarında, taşkın alanlarında yetiştirilir.

Pirinç üretiminde Çin, Hindistan, Endenozya, Pakistan, İtalya’dan sonra Türkiye gelir. Fazla yetiştirilmediğinden dış satımı yapılmaz, dış alımı yapılır.

ENDÜSTRİ BİTKİLERİ
Endüstride hammadde olarak kullanılan ürünlerdir. Daha çok gelir sağladığından sulu arazilerde bu tür ürünler ekilir. Önemli dış satım ürünlerindendir.

Pamuk:Yazın sıcak ve kurak geçtiği, sulama olanaklarının da bulunduğu yörelerde yetiştirilir. Adana, Antalya, İçel ve Hatay pamuğun en çok yetiştiği illerdir (%60) Aydın, İzmir, Manisa, Muğla, Denizli yetişen diğer önemli illerdir (%35) Pamuğun geri kalanı ise, Doğu Anadolunun alçak kesimleri (Iğdır, Malatya) Güneydoğu Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yetişir. (%5) Pamuk, tarım ürünleri dış satımında ilk sırayı alır. Dokumacılık ve yağ endüstrileri için önemlidir. Türkiye üretimde dünyada 7. sıradadır.

Tütün: Türkiye’nin tarım koşullarına uygun olan ürünlerden biridir. Çimlenme ve büyüme döneminde bol su ister. Büyüme döneminde sıcak ve güneşli hava tütün kalitesini arttırır. Ege Bölgesi üretimde başta gelir (%65). Daha sonra Karadeniz (%15), Marmara (%10), Doğu Anadolu Bölgesi (%3) gelmektedir. Türkiye dünya tütün üretiminde 5. sıradadır.

Şekerpancarı: Türkiye’de en çok yetiştirilen endüstri bitkisidir. Tarım bölgesi en geniş olanıdır. Ekim alanları devlet tarafından belirlenir. Fabrikalara bağlı olarak üretimi yapılır. En çok İç Anadolu’da üretilir (%35). Daha sonra Karadeniz, Marmara, Doğu Anadolu, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri gelir. Kıyı bölgeleri daha karlı ürünlere ayrıldığından pancar ekimi yapılmaz.

Özellikle ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere çok yağmur, nemli ılıman iklim ister. Yıkanmış, kireçsiz toprakları sever. Yetişme alanı en dar olan endüstri bitkisidir. Başta Rize olmak üzere Doğu Karadeniz kıyılarında yetiştirilir. Türkiye çay üretiminde dünyada 8. sıradadır. Seylan, Hindistan, Japonya, Çin, Birmanya, Tayland, Endonezya en çok çay üreten ülkelerdir.

YAĞ BİTKİLERİ
Ayçiçeği, zeytin, pamuk, haşhaş, soya fasulyesi, kenevir, kolza ve aspir yağ sanayinin hammaddesi olan bitkilerdir.

Ayçiçeği ve zeytin: Ayçiçeği üretiminde Marmara Bölgesi başta gelir (Ençok Trakyada). Yağ bitkilerinin en önemlisidir. Yağışlara pek bağımlı değildir. Üretimde dünyada 5. sıradayız. Donmaya fazla dayanmayan zeytin, Akdeniz iklimine uymuş bir bitkidir. Ege (%75) ve Akdeniz kıyıları, Güney Marmara kıyıları ile Güneydoğu Anadolu’nun Akdenize yakın kesimleri zeytin yetişme alanlarıdır. Türkiye, dünya zeytin üretiminde 4. sıradadır.

Haşhaş keten ve kenevir: Bu bitkiler uyuşturucu yapımında kullanıldığı için devlet kontrolünde tarımı yapılmaktadır. Haşhaş tohumundan yemeklik yağ elde edilir. Afyon kozalarının (kapsül) çizilmesiyle afyon elde edilir. İç Batı Anadolu, özellikle afyon çevresi ile göller yöresi en önemli yetişme alanlarıdır. Keten, kenevir lifleri dokumacılıkta, tohumları ise yağ üretiminde kullanılır. Üretimi sınırlı olan keten, kenevir, Batı Karadeniz Bölümünde (Kastamonu), Samsun, Çorum, Yozgat, Urfa dolaylarında üretilir. Keten serin ve nemli alanları seçer. Kenevirin yetişme alanı daha geniştir.

Susam ve Soya: Susamın üretim alanı daha çok Akdeniz ve Ege Bölgesi’dir. Yağ ve tahin üretiminde yararlanılır. Soya, Orta ve Doğu Karadeniz’de önemlidir. Yağı için üretilen bir endüstri bitkisidir. Protein oranı yüksek olduğundan çocuk mamasında katkı maddesi olarak kullanılır. İdeal yetişme alanı, yazlan yağışlı ve sıcak geçen muson iklim bölgesidir.

MEYVECİLİK
Türkiye’de iklimin çeşitliliği, meyve türlerinin de çeşitli olmasına neden olur. Ilıman kuşak meyveleri geniş alanlarda yetişme olanağı bulur. İlkbaharda çiçeklenme döneminde düşük sıcaklık üretimi olumsuz yönde etkiler.

Fındık:llıman iklim ürünüdür. Dünyanın en kaliteli fındıkları Doğu Karadeniz Bölgesinde yetiştirilir. Kıyıdan itibaren 500-600m. yükseğe kadar çıkabilir. Çiçeği soğuya dayanamaz. Olgunlaşma öncesinde gölgeli ortam, olgunlaşma döneminde güneşli ortam ister. Türkiye, dünya fındık üretiminde (%65) başta gelir. Üretimin %90’ı Karadeniz Bölgesine aittir.

Üzüm:Türkiye’de en çok üretilen ve yetişme alanı en geniş olan meyvedir. Türkiye’nin hemen her bölgesinde farklı türde ve kalitede üzüm yetiştirilir. Yağışların fazla olması nedeniyle en az üzüm Karadeniz Bölgesinde yetiştirilir. Üzüm, sofralık, kurutmalık ve şaraplık olarak değerlendirilir. Son yıllarda üzüm ekim alanları daraldığı halde, gübreleme ve ilaçlamanın yaygınlaşması nedeniyle üretimde artışlar olmuştur. Kuru üzümün büyük bir kısmı ihraç edilir. Önemli bir kısmı yaş olarak iç pazarlarda tüketilir. Üretimde en fazla payı olan bölge Ege Bölgesidir. Gaziantep, Manisa ve İzmir ilk üç sırayı alan illerdir.

Turunçgiller: (Narenciye) Meyve üretiminde üzüm ve elmadan sonra ikinci sırada gelir. Kışın ılık geçtiği, don olayının görülmediği başta Akdeniz (%85) olmak üzere, Ege Bölgesinde (%13) Güney Marmara (%2) ve Rize çevresinde yetiştirilir. Büyük bir kısmı iç piyasada tüketilir. Üretimde Türkiye dünyada 12. sıradadır.

İncir:Akdeniz iklimi ürünüdür. Kışların ılık yazın sıcak ve kurak geçtiği yerlerde yetişir. Ege Bölgesi başta olmak üzere Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir. Aydın ili üretimde başta gelir. Dünya üretiminde Türkiye ilk sırada yer alır.

Elma:Düşük ısıya dayanıklı olduğundan hemen her bölgede yetiştirilir. Yetişme alanı bakımından üzümden sonra ikinci sıradadır. İç Anadolu başta gelir. Niğde, Nevşehir, Amasya, Tokat, Konya, Isparta elma üretiminde başta gelen illerdir. Dış satımı yapılan elmanın büyük bir kısmı iç piyasada tüketilir.

Diğer meyveler: Kayısı (Malatya), şeftali (Bursa), Antepfıstığı, erik, armut, vişne, kiraz, muz (Anamur), badem, ceviz, kestane, yeni dünya, dut, (Elazığ), nar diğer önemli meyvelerdir.

SEBZECİLİK
Türkiye’de sebzeler çeşitlidir ve üretimi yaygındır. Üretimin en fazla olduğu bölgeler Akdeniz, Marmara ve Ege Bölgeleri, en az olduğu bölgeler Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’dur. Sebzeler taze ve kuru olarak, konservesi yapılarak değerlendirilir.

a) Baklagiller: Fasulye, bakla, bezelye, nohut, mercimek bu grupta yer alır. Olgunlaşma döneminde yüksek sıcaklık isteyen mercimek ve nohut, daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilir. Fasulye ve bezelye ise bol su istediğinden Karadeniz Bölgesinde önemlidir.

b) Yumrulu bitkiler: Patates, soğan, sarmısak, pancardır. Patates ve soğan hemen her bölgede üretilir. Fiyata göre yıldan yıla üretim miktarı değişir.

c) Meyvesi yenen sebzeler: Kavun, karpuz, domates, salatalık, patlıcan, biber, bamya, kabak bu guruba girer. İlkbahar ve yaz mevsiminin sıcak geçtiği yerlerde sulanarak bahçe tarımı şeklinde yetiştirilir.

d) Yaprağı yenen sebzeler: Ispanak, lahana, pırasa, marul, kereviz bu gruba girer. Bol su isteyen bu ürünler düşük ısıda da yetiştirilir. Dayanıksız olduğundan ve taze tüketildiğinden hemen pazarlanması gerekir. Sebzecilikde dünyada sayılı ülkelerden biriyiz.