Türkiye’deki Akarsuların Debileri ve Akış Hızı Özellikleri

0
Advertisement

Türkiye’deki akarsuların debileri, akımları nasıldır? Akarsuların hız özellikleri, hız arttıkça ve azaldıkça oluşan değişiklikler hakkında bilgi.

Türkiye'deki Akarsular

Türkiye’deki Akarsuların Debileri ve Akış Hızı Özellikleri

Debi (Akım)

Debi,akarsuyun herhangi bir yerinden bir saniyede akan su miktarıdır. Debiyi etkileyen en önemli faktör iklimdir, özellikle havzaya düşen yağış miktarı, akarsuyun geçtiği yerlerin arazi yapısı (sızma), kaynak suları, havzadaki kar ve buzulların miktarı ve buharlaşma etkilidir. Ayrıca bitki örtüsü ve insan faktörününde etkisi bulunmaktadır. Türkiye akarsularının debileri yarıkurak iklim koşullarından dolayı düşüktür.

Hız

Akarsuyun birim zamanda aldığı yoldur. Hızı; akarsu yatak eğimi, akım (debi) miktarı, vadinin derinliği ve sürtünme etkiler. Ancak akarsuyun hızında en etkili faktör yatak eğimidir. Türkiye’nin yüksek bir ülke olması, dağların ve dik yamaçların fazla olmasından dolayı akış hızları fazladır. Özellikle Doğu Anadolu bölgesi (Fırat, Dicle, Aras, Kura vb.) ve Doğu Karadeniz bölümünden kaynağını alan (Çoruh, Fırtına deresi gibi.) akarsuların akış hızı en fazladır.

Hız arttıkça; Akarsuyun hidroelektrik enerji potansiyeli artar. Bu nedenle Doğu Anadolu bölgesi hidrolik enerjinin en fazla üretildiği bölgedir. Keban, Karakaya, Atatürk gibi büyük santrallerin çoğu kaynağını Doğu Anadolu bölgesinden alan Fırat ırmağı üzerinde kurulmuştur. Marmara ve Ege bölgesi akarsularının yatak eğimlerinin az olmasından dolayı akış hızı ve enerji potansiyelleri azdır.

• Hız arttıkça akarsuların derine aşındırma güçleri artar, hızın azalması ise yana aşındırmaya neden olur. Bu nedenle Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz akarsuları dar, derin vadiler içerisinde akarken, Batı Anadolu akarsuları akış hızlarının az olmasından dolayı menderesler (büklüm) yaparak akarlar.

Advertisement

Örnek – 1

Türkiye’nin büyük hidroelektrik santrallerinin üzerinde bulunduğu akarsular kaynaklarını aşağıdaki coğrafi bölgelerin hangisinden almaktadır?

A) Güneydoğu Anadolu
B) Doğu Anadolu
C) Karadeniz
D) Akdeniz
E) Ege

ÇÖZÜM : Doğu Anadolu Bölgesi yüksekliğin fazla olmasından dolayı akarsularının akış hızı fazla ve hidroelektrik enerji patonsiyeli fazladır.
CEVAP: B

Örnek – 2:

Yamaçların dik olduğu dağlık alanlarda akarsuların aşındırma gücü arttığı için bu alanlardaki akarsu vadileri derindir. Buna göre, aşağıdaki bölümlerin hangisinde akarsu vadilerinin daha derin olması beklenir?

A) Güney Marmara
B) Konya
C) Doğu Karadeniz
D) Ege
E) Ergene

ÇÖZÜM : Akarsu vadilerinin derin olması hızlı akmasına bağlıdır. Doğu Karadeniz bölümü akarsularının hızlı akmasından dolayı vadileri daha derindir.
CEVAP: C

Advertisement

Örnek – 3 :

Taşıdığı su miktarı ve vadisindeki yer şekilleri göz önüne alındığında, aşağıdaki akarsuların hangisinden sağlanan hidroelektrik enerjinin en fazla olması beklenir?

A) Susurluk
B) Yeşilırmak
C) Fırat
D) Dalaman
E) Gediz
CEVAP: C


Leave A Reply