Türkiye’deki akarsularının genel özellikleri nelerdir? Maddeler halinde Türkiye akarsularının özellikleri ve nedenleri hakkında bilgi.
Akarsularımızın Genel Özellikleri
• Yer şekilleri ve Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olmasından dolayı boyları genellikle kısadır.
• Dağların fazla olması, yükseklik ve eğimden dolayı akarsularımızın akış hızı fazladır. Bu nedenle;
– Hidroelektrik enerji potansiyelleri fazladır.
– Aşındırma güçleri fazladır.
– Bol miktarda alüvyon taşırlar.
• Ülkemizde etkili olan yarı kurak iklim koşullarından dolayı taşıdığı su miktarı (Debi-Akım) azdır.
• İklimde yağış rejiminin düzensiz olması ve yaz mevsiminin genellikle kurak geçmesinden dolayı akıttıkları su miktarı mevsimlere göre değişir, yani rejimleri düzensizdir. Daha çok yüksek dağlık bölgelerden kar erimeleriyle beslendikleri için debileri ilkbahar mevsiminde en yüksektir.
• Hızlı akmaları, debilerinin düşük olması ve rejimlerinin düzensiz olmasından dolayı ulaşım ve taşımacılıkta yararlanılamaz. (Bartın çayı üzerinde ağızdan 6-7 km. içeriye kadar taşımacılık yapılabilmektedir) Yalnızca Karadeniz bölgesi akarsularının bir kısmı üzerinde Tomruk taşımacılığı yapılabilir. ,
• Endüstrinin geliştiği ve kentleşme oranının yüksek olduğu bölgelerdeki akarsuların evsel ve sanayi atıklarından dolayı kirlilik oranı fazladır. (K.Menderes, B.Menderes, Susurluk, Gediz, Porsuk, Sakarya vb.) Özellikle Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölümü akarsularında kirlilik oranı azdır.
• Akarsularımızın çoğu, ülke sınırları içinden doğup yine ülke topraklarından, denize ulaşır. Fırat, Dicle, Aras, Kura ve Çoruh ülke sınırları dışından denize ulaşırken, Meriç ve Asi ülkemiz sınırları dışından doğup ülke sınırları içerisinde denize ulaşır.
• İç bölgelerden kaynağını alan bazı küçük akarsular, yer şekilleri ve yarı kurak iklim özelliklerinden dolayı sularını denize ulaştıramayarak buralardaki kapalı havzaları oluşturur.
• Akarsularımızdan daha çok sulama, kentsel içme suyu ve enerji amaçlı yararlanılır. Ayrıca tatlı su ve kültür balıkçılığı ile su sporları (rafting) potansiyeli fazladır ancak bu özelliklerinden yeteri kadar yararlanılmamaktadır.
Örnek Sorular
Örnek -1
Akarsularımız en az hangi amaca hizmet etmektedir?
A) Enerji elde etme
B) Su depolama
C) Tarım alanlarını sulama
D) Kültür balıkçılığı yapma
E) Kullanma suyu elde etme
CEVAP: D
Örnek-2
Geçtikleri yerlerin endüstri ve kentleşme durumları göz önüne alındığında, aşağıdaki akarsulardan hangisinin diğerlerine göre daha az kirlenmesi beklenir?
A) Meriç
B) Sakarya
C) Büyük Menderes
D) Gediz
E) Aras
ÇÖZÜM : Doğu Anadolu bölgesinde nüfusun ve kentleşme oranının az, sanayinin gelişmemiş olmasından dolayı Aras ırmağının kirlilik oranı en azdır.
CEVAP: E
Örnek-3:
Türkiye’deki akarsulardan en çok
I. Sulama,
II. Elektrik enerjisi elde etme,
III. Ulaşım,
IV. Su sporları yapma, amaçlarından hangileri için yararlanılmaktadır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
CEVAP: A
