Türkiye’deki dağların etkileri nelerdir? Denize paralel ve dik uzanan dağlar iklim ve bitki örtüsüne ne gibi etkiler yapar?
Türkiye’deki Dağların Uzanışının Etkileri
– Kuzey Anadolu dağları ve Toroslar kıyıya paralel uzandığı için denizel etkilerin iç kesimlere sokulmasına engel olur. İç bölgelerin karasallaşmasına ve kıyı kesimine bol yağış düşmesine neden olur. Bu sayede bu dağların denize dönük yamaçları gür ormanlarla kaplıdır. Kıyı ile iç kesimler arasında belirgin iklim farkları bulunur.
– Ege bölgesi dağlarının doğu – batı yönünde denize dik olarak uzanması Akdeniz iklimi özelliklerinin kıyıdan yaklaşık 200 km. içeriye kadar sokulmasına imkan tanır. Bu özelliği ile kıyı ile iç kesimler arasında iklim, doğal bitki örtüsü ve yetiştirilen tarım ürünleri arasında benzerlik bulunur.
– Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde doğu-batı yönlü kıyıya paralel uzanan dağlar kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımı güçleştirmiş ve ulaşımın geçitlerle sağlanmasına neden olmuştur. Bu da kıyı kentlerinin gelişimini olumsuz etkilemiştir. Kuzeyde Orta Karadeniz dağlarının alçalması, bu bölüm ile içi bölgeler arasındaki ulaşımı rahatlatmıştır. Ege Bölgesi’nde dağların denize dik uzanması, kara ve demiryolu bağlantısının graben ovalarında gelişmesini sağlamış ve İzmir limanının iç bölgelerle bağlantısını kolaylaştırarak hinterlandını genişletmiştir.
– Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde denize paralel uzanan sıradağlar sade, girintisiz, çıkıntısız, koy, körfez, doğal limanları az, yüksek falezli, kıta sahanlığı dar boyuna kıyılar oluştururken, Ege bölgesinde dağların denize dik uzanması girintili, çıkıntılı, koy, körfez, ada, yarımada sayısı fazla, kıta sahanlığı geniş, enine kıyı tipi yaratmıştır.
– Ülkemizde dağların geniş yer kaplaması başta -Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri olmak üzere ülke genelinde tarımsal düzlüklerin azalmasına neden olmuştur.
– Ülkemizin dağlarının genel olarak birkaç sıra halinde doğu batı yönlü uzaması karayolu ve demiryolu yapım maliyetini artırmış ve ulaşımın daha çok doğu-batı yönlü gelişmesine neden olmuştur.
– Dağların daha fazla yağış alması çevreleri için birer su deposu olmalarına ve ülkemiz orman varlığının tamamına yakınının buralarda bulunmasına neden olmuştur. Ayrıca kış turizmi, dağ sporları, yaylacılık ve yabanıl yaşam için ortam sağlamıştır.
ÖRNEK SORULAR
Örnek -1
Doğu Karadeniz Dağları’nın Karadeniz kıyıları boyunca uzanması, bu kıyı kesiminin aşağıdaki özelliklerden hangisi üzerinde etkili değildir?
A) Doğal limanların az olması
B) Yıllık yağış tutarının fazla olması
C) Tarım alanlarının sınırlı olması
D) Kıyı boyunca nüfus yoğunluğunun fazla olması
E) Kıyı balıkçılığının gelişmiş olması
ÇÖZÜM : Kuzey Anadolu dağlarının kıyıya paralel uzanması, kıyıda doğal limanları azaltmış, yıllık yağışı arttırmış, engebeli yapısı tarımsal düzlükleri sınırlandırmış ve kıyıda nüfusun toplanmasına neden olmuştur. E seçeneğindeki kıyı balıkçılığının yapılması, ekonomik yetersizliklerden dolayı açık deniz balıkçılığının yapılamamasından kaynaklanmaktadır. CEVAP: E
Örnek – 2:
Aşağıdakilerden hangisi Kuzey Anadolu Dağları’nın kıyıya paralel uzanmasının sonuçlarından biri değildir?
A) Bazı kıyı kentlerine ulaşımın zor olması
B) Dağların denize bakan yamaçlarında orman örtüsünün zengin olması
C) Korunaklı doğal limanlarının az olması
D) Kıyı kesimiyle iç kesim arasında farklı iklim tiplerinin görülmesi
E) Yer altı kaynaklarının çeşitli olması
ÇÖZÜM : A, B, C, D seçenekleri önceki örnekte olduğu gibi dağların denize paralel uzanmasının sonuçları iken, E seçeneğindeki yer altı kaynaklarının çeşitli olması jeolojik yapı ile ilgilidir. CEVAP: E
Örnek-3:
Ege Bölümü’nün kıyı kesimiyle iç kesiminde yetişen ürünler arasında benzerlik gözlenirken, Doğu Karadeniz Bölümü’nün kıyı kesiminde yetişen ürünlerin birçoğuna kıyıdan 75-100 kilometre içeride rastlanmaz.
Ege Bölümü ile Doğu Karadeniz Bölümü arasında görülen bu farkı aşağıdakilerden hangisi yaratmaktadır?
A) Deniz akıntıları
B) Tarımsal nüfus yoğunluğu
C) Hakim rüzgar yönü
D) Dağların uzanış yönü
E) Toprak türü
Çözüm : Ege dağlarının denize dik uzanması, denizel etkilerin iç kesimlere sokulmasına neden olur.
Doğu Karadeniz’de dağların denize paralel uzanması kıyı ile iç kesimler arasında iklim farklarını arttırmıştır. CEVAP: D
