Türkiye’nin akarsuları ve gölleri nelerdir?. Türkiye’nin en uzun ırmakları, ve Türkiye’nin gölleri, oluşumlarına göre göller hakkında bilgi.
AKARSULARIMIZ
Ülkemiz akarsular bakımından hayli zengindir. Türkiye içinde doğup da, gene Türkiye’den denize dökülen başlıca akarsularımız şunlardır: Kızılırmak (1.151 km.), Sakarya (790 km.), Seyhan (516 km.), Ceyhan (476 km.), Yeşilırmak (416 km.), Büyük Menderes, Küçük Menderes, Susurluk, Gediz, Çoruh, Bakırçayı.
Kaynak : pixabay.com
Yurdumuzda doğup da yurt dışında denize dökülen akarsularımız ise, Fırat, Dicle, Aras’tır. Fırat, 953 km.’den sonra Türkiye’den çıkarak, Suriye topraklarına girer. Dicle 452 km.’den sonra Irak’a, Aras da 435 km.’den sonra Ermenistan topraklarına girer.
Yabancı topraklarda doğup da Türkiye’ye giren akarsularımız ise Meriç’le, Âsi ırmaklarıdır. Meriç Bulgaristan’dan doğar; Arda, Tunca, Ergene kollarını aldıktan sonra, Türkiye ile Yunanistan arasındaki sınırı çizer, sonra Ege Denizi’ne dökülür. Güneydoğudaki Âsi ırmağı ise, Suriye’den doğar, Hatay’a girerek, iskenderun yakınlarında Akdeniz’e dökülür.
Türkiye akarsuları 26 bölgeye ayrılmıştır. Dağlarla, tepelerle çevrili olup suları aynı denize, göle, ırmağa akan bölgeye havza denir. Yurdumuzun en büyük akarsu havzası Fırat Havzası (125.566 km2), en küçüğü ise Burdur Göller Havzası’dır (6.374 km2).
Akarsularımız, ekonomik bakımdan son derece önemlidir. Bu nedenle, akar-sularımızı değerlendirmek amacıyla, sürekli çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalar sayesinde geniş sulama imkânları sağlanıyor, su enerjisinden yararlanılıyor. Akarsularımız üzerinde en doğru bilgileri sağlamak üzere, özel rasat istasyonları kurulmuştur. Bugün, 500’ü aşkın rasat istasyonumuz vardır. Akarsularla ilgili bütün çalışmaları Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü yürütür. Bu müdürlük, suların akışını denetleyerek, taşkınları önlemek, barajlar yapmak, artezyen kuyuları açarak yeraltı sularını değerlendirmekle görevlidir.
GÖLLERİMİZ
Yurdumuzdaki göller birkaç bölgede toplanmıştır. Bu bölgeleri kısaca inceleyelim:
DOĞU ANADOLU GÖLLERİ.
Yurdumuzun en büyük gölü olan Van Gölü (3/764 km2) bu bölgededir. Van Gölü kaba bir üçgen biçimindedir. Çevresinde irili-ufaklı daha birçok göl vardır; Balık Gölü, Haçlı Gölü, Nazik Gölü, Erçek Gölü, Nemrut Gölü gibi. Doğu Anadolu Bölgesi’nde, bu alanın dışında kalan iki önemli göl daha vardır: Çıldır Gölü ile Gölcük (Hazar Gölü).
GÖLLER YÖRESİ
Yurdumuzda göllerin toplandığı bir başka alan da Batı Toroslar arasındaki Göller Yöresi’ dir. Bu bölgede irili-ufaklı birçok göl vardır. En önemlileri şunlardır: Beyşehir Gölü (651 km2,) Eğridir Gölü (517 km2), Burdur Gölü (176 km2), Acıgöl (157 km2), Suğla Gölü (125 km2).
Göller Yöresi dışında, Akdeniz Bölgesi’ndeki önemli göller şunlardır: Hatay ilindeki Amik Gölü (100 km2), Teke Yöresi’ndeki Karagöl, Avlangölü. Ayrıca, Toroslar’ın yüksek kesimlerinde de buz gölleri vardır.
İç Anadolu’nun en önemli gölü Tuz Gölü’dür (1.620 km2). Bu göl aynı zamanda yurdumuzun da ikinci büyük gölüdür.
MARMARA BÖLGESİ GÖLLERİ
Bu bölgede başlıca üç göl vardır: îznik Gölü (308 km2), Manyas Gölü (178 km2), Ulubat (Apolyont) Gölü (156 km2). Ayrıca, Büyükçekmece, Küçükçekmece, Sapanca gibi birkaç göl daha vardır.
EGE BÖLGESİ GÖLLERİ
Bu bölgede büyük göller yoktur. En önemli göller Bafa Gölü (65 km2) ile Marmara Gölü’dür (44 km2).
KARADENİZ BÖLGESİ GÖLLERİ
Karadeniz Bölgesi’ndeki göllerimiz çok küçüktür. En önemlisi. Bolu ilindeki Abant Gölü’dür. (1,28 km2).
Yurdumuzda yüzölçümü 10 km2‘yi geçen 45 göl vardır. Bunların 15’inin yüzölçümü 100 km2, ya da daha çoktur. Bu 15 gölden, yalnız Van ve Tuz göllerinin yüzölçümü 1.000 km2‘yi geçer.
Oluşumuna Göre Göller
Doğal Göller
Kırılma, kıvrılma, çökme, erime, patlama veya doğal sertleşmeyle oluşan çukur alanlara suların dolmasıyla oluşur.
Yerlikaya Gölleri
Karalar üzerindeki çukur alanlara suların dolmasıyla oluşur. Göl çanağını oluşturan kuvvet neyse ona göre isimlendirilir.
Tektonik Göller
İç kuvvetlerin etkisi ile oluşan çukur alanlara suların dolmasıyla oluşur. En yaygın göl çeşididir.
- * Güney Marmara’da yer alan Manyas, Ulubat, Sapanca, iznik
- * İç Anadolu’da yer alan; Akşehir, Eber, Tuz Gölü
- * Doğu Anadolu’da yer alan; Hazar, Hazap Gölleri oluşum bakımından bu gruba girer.
Türkiye’nin en büyük tektonik oluşumlu gölü Tuz Gölü’dür. Çok sığ olan bu gölden tuz elde edildiği gibi yıl içinde alanı en fazla değişen göldür.
Karstik Göller
Kalker ve jips gibi kolay eriyebilen kayaçların bulunduğu alanlarda oluşan, dolin, uvala, polye ve obruk gibi çukur alanlara suların dolmasıyla oluşurlar.
- Bu göller ülkemizde Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinde görülür.
- Kestel, Salda, Elmalı, Söğüt, Avlan, Karagöl, Timraş, Kızören gölleri bu guruba girer.
Buzul (Sirk) Gölleri
Türkiye’de buzulların etkisi az olduğu için, bu göller de yüksek kesimlerden buzulların oluşturduğu sirk çukurlarına (buz yalağı) suların dolmasıyla oluşan küçük göllerdir.
Uludağ, Erciyes, Bolkar, Aladağ, Beydağları, Kaçkar, Ağı Dağı gibi dağlarda görülür.
Set Gölleri
Çukur alanların veya akarsuların önünün kapanmasıyla oluşan göllerdir.
Heyelan Set Gölleri
Akarsuların önünün yer göçmesi sonucu kopan kütleyle kapanması ile oluşur. Heyelan olayları en fazla
Karadeniz’de görüldüğü için bu göller yine burada yaygındır. Tortum, Sera, Abant, Yedigöller, Zinav, Sülük gölleri oluşum bakımından heyelan set gölleridir.
Alüvyal Set Gölleri
Akarsuların taşıdığı malzeminin eğimin az olduğu yerde, akarsuyun önünde yığılmasıyla oluşur. İç Anadolu’da Eymir ve Mogan, Karadeniz’de Uzungöl, Ege Bölgesi’nde Marmara, Çamiçi(Bafa) ve Akdeniz’de Köyceğiz gölleri bu guruba girer.
Volkanik Set Göller
Volkanizma sonucu etrafa yayılan lavların bir akarsuyun önünü tıkamasıyla oluşan göllerdir. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaygındır
Çıldır, Erçek, Nazik, Haçlı ve Balık gölleri bu şekilde oluşmuştur. Van Gölü’nün oluşmasında da lav seti etkilidir.
Çıldır Gölü 1959 m yükseklikte yer alan büyük göllerimizdendir ve kış aylarında su yüzeyinin tamamı donar.
Kıyı Set (lagün) Gölleri
Koyların önlerinin kıyı kordonu ile kapanması sonucunda oluşurlar. Büyük Çekmece, Küçük Çekmece, Terkos (Durusu) gölleri bu şekilde oluşmuştur. Ayrıca deltalarda da aynı şekilde oluşan küçük göller yaygın olarak görülür.
